Fərid Cəfərov: Bir çox hallarda iddiaçılar görürlər ki, qalib olsaydılar, bu, şəffaf seçim olmazdı - MÜSAHİBƏ

Oxu.Az-ın suallarını Gənclər Fondunun icraçı direktoru Fərid Cəfərov cavablandırır:

- 2011-ci il Gənclər Fondu yaradıldı, amma 2018-ci ildə fəaliyyət sferası dəyişdirildi. Bu dövr ərzində hansı işlər görülüb?

- Biz fondun fəaliyyəti ilə bağlı müddəti 2011-2018-ci il və 2018-2019-cu il olmaqla, iki yerə bölə bilərik. 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin müvafiq Fərman ilə Gənclər Fondunun yeni Nizamnaməsi təsdiq edildi və müasir dövrdə gənclərin üzləşdiyi çağırışların cavablandırılması üçün Gənclər Fonduna yeni vəzifələr həvalə olundu. Yeni Nizamnaməyə əsasən Fondun ənənəvi qrant müsabiqələrinə əlavə olaraq, gənclərə məşğulluq, təhsil və beynəlxalq təmsilçilik sahələrində əlavə dəstək alətləri təqdim edilməyə başlanıldı.

- 2019-cu ilə yekun vurduq. Gənclər Fonu ötən il ərzində hansı işləri həyata keçirib?

- Fond  bu il iki qrant müsabiqəsi ilə yanaşı, təhsil sahəsində iki proqram həyata keçirdi. Belə ki, Sosial müdafiəyə xüsusi ehtiyacı olan istedadlı tələbələrin təhsil xərclərinin maliyyələşdirilməsi üzrə müsabiqə əsasında 2018-ci ildə 237, ötən il isə 425 nəfər gəncin təhsil xərci Fond tərəfindən qarşılanmışdır.  Fond 2019-cu ildə ilk dəfə elan edilmiş “Xaricdə Magistr Təhsilinin Maliyyələşdirilməsi Proqramı”nı əsasında isə 47 gəncin xaricdə magistr təhsilinin maliyyələşdirilməsinə qərar verildi.

Bununla yanaşı, gənclərin beynəlxalq tədbirlərdə iştirakı və beynəlxalq təşkilatlarda təcrübə keçmələri təmin edildi.

- “Xaricdə Magistr Təhsilinin Maliyyələşdirilməsi Proqramı” həyata keçirilir, ama bəzi ixtisaslar bu proqramda yer almır. Bununla bağlı adiyyəti qurumlara müraciət etmisinizmi?

- Xaricdə Təhsil üzrə Müsabiqə çərçivəsində iki siyahı tərtib edilir. Birinci siyahı xarici ali təhsil müəssisələrinin siyahısıdır ki, bu zaman tərəfimizdən müvafiq beynəlxalq reytinqlərə istinad olunur. Bu baxımdan siyahıda Avropa və ABŞ-ın ümumilikdə 200-ə yaxın ali təhsil müəssisəsi yer almışdı.

İkinci siyahı isə müsabiqə çərçivəsində maliyyələşdiriləcək ixtisasların siyahısıdır. Sözügedən siyahı aidiyyəti dövlət qurumlarının tövsiyələri əsasında formalaşdırılır. Bu zaman, dövlət qrurumları iki-üç il sonra ehtiyac duyulacaq mütəxəss sahələrini əsas götürürlər. 

Fondun Müşahidə Şurasının qərarı ilə 74 ixtisas istiqaməti müəyyən olundu. Bu məsələnin digər problemi də var idi ki, qurumlardan həddən artıq siyahı daxil olmuşdu. Orada iki il yox, 20 il sonra lazım olacaq ixtisasların siyahısı var idi.   

- Əvvəllər şərt var idi ki, tələbə dövlət xətti ilə xaricdə təhsil alırsa, mütləq ölkəyə qayıtmalıdır. Fondun belə şərti varmı?

- Fondun Müşahidə Şurası bu məsələni müzakirə etdi və qərara gəldi ki, belə bir tələb qoyulmasın. Bununla belə, xaricdə təhsil alan şəxslərin sənədləri ixtisaslarına uyğun olaraq dövlət qurumlarına göndərilir. Onlara maraqlıdırsa, bu şəxs orada işləyə bilər. Öz ixtisası üzrə xaricdə işləmək istəyirsə, mane yaradılmır.

Gedən gənclərə Azərbaycan həqiqətləri, Heydər Əliyevin dövlətçilik irsi, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Xocalı soyqırımı, milli diasporamız, dövlətçiliklə bağlı təlimlər keçirilir. Hər bir gənc Qarabağ həqiqətlərini bilməlidir, eyni zamanda, təhsil aldıqları ölkələrdə olan diaspora təşkilatları və səfirliklərlə sıx təmasda olmalıdırlar. 

- Belə bir proqnozunuz varmı ki, nə qədər şəxs xaricdə qala, nə qədəri Azərbaycanda qayıda bilər?

- Düzü, belə bir proqnoz vermək çətindir. Müsabiqəyə müraciət edənlər var idi ki, əvvəlki Xaricdə Təhsil Dövlət Proqramı ilə təhsil almışdılar, amma öhdəliyi tam yerinə yetiməmişdilər. Bəzi qurumlar məsələ qaldırdı ki, onların müsabiqədə iştirak hüququ varmı? Biz sənədlərə baxanda ciddi məhdudiyyətin mövcud olmadığının şahidi olduq. 

- “Xaricdə Magistr Təhsilinin Maliyyələşdirilməsi Proqramı” həyata keçirilən zaman şikayətlər var idi. Şəffaflığın olmamasından şikayətlənirdilər. 

 - İstənilən müsabiqənin nəticəsində qaliblərin sayı məğlubların sayından dəfələrlə az olur. Şikayətlər olur, amma bunlar arasında əsaslı ola biləcək şikayətə nadir hallarda rast gəlinir. Həmin insanlarla görüşəndə bəlli olur ki, onları narahat edən proqramın şəffaflığı deyil, bu proqramda “niyə mən qalib gəlmədim?” məsələsidir.

Bir çox hallarda onlar özü görür ki, qalib olsaydılar, bu, şəffaf seçim olmazdı. Biz hər bir müsahibəni videolentə aldıq. Qiymətləndirmədə fondla yanaşı, beş digər qurumun nümayəndəsi də iştirak etdi. Şəffaflığın artırılmasına xüsusi fikir veririk. Bu, bizim üçün çox önəmlidir. Təbii ki, fond olaraq iradlara açığıq.

O iradlar arasında elələri ola bilər ki, fəaliyyətimizin təkmilləşməsində bizə kömək olar. Xaricdə Təhsil proqramının vaxtı bitən ərəfələrdə gün ərzində onlarla şəxs şikayətlərlə müraciət edirdi. Amma ən çox müraciətlər ölkədaxili təhsillə bağlı olur. Bu günə kimi də müraciətlər gəlir.

- 2019-cu ilə yekun vurduq. Gənclər Fonu ötən il ərzində hansı işləri həyata keçirib?

- Fond qrant müsabiqələri ilə yanaşı, təhsil sahəsində də gənclərə dəstək göstərir. Gənclər Fondu ötən il ilk dəfə olaraq “Xaricdə Magistr Təhsilinin Maliyyələşdirilməsi Proqramı”nı elan etdi. İlk dəfə bunu həyata keçirdik. 47 gəncin xaricdə magistr təhsili üzrə ödənişləri Gənclər Fondu tərəfindən ödənilir. 

Ötən il ölkə üzrə “Təhsil xərclərinin maliyyələşdirilməsi” müsabiqəsi oldu ki, bunun məqsədi sosial həssas kateqoriyaya daxil olan gənclərimizin illik təhsil haqqının tam və ya qismən maliyyələşdirilməsidir. Növbəti illərdə hər iki müsabiqə daha geniş keçiriləcək. Eyni zamanda, beynəlxalq təkilatlarda gənclərin təcrübə keçməsi ilə bağlı çalışmalarımız davam etdiriləcək.

- Regionlarda gənclərlə bağlı məsələ necədir? İşsizlik var. Onlara necə kömək etmək lazımdır?

- Bu, bir reallıqdır ki, paytaxt  və regionlardakı gənclər arasındakı maraqlar, ehtiyaclar tam fərqlidir. Eyni zamanda, imkanlar baxımından fərqlər var. Hazırda dövlət gənclər siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri də Prezident İlham  Əliyevin tapşırığı əsasında, regionlardakı gənclərin inkişafı üçün dövlət dəstəyi mexanizminin daha da artırılmasıdır.

Bilirsiniz ki, ölkəmizdə müxtəlif gənclər evləri var. Bununla yanaşı, 2019-cu ilin oktyabrın 1-dən etibarən cənab Prezidentin müvafiq Sərəncamına uyğun olaraq, regionlarda Gənclər Fondunun Gənclərin İnkişaf  və Karyera Mərkəzləri fəaliyyətə başlayır. Mərkəzlər dövlətin müxtəlif proqramları gənclərə çatdırılacaq.

Burada könüllülük hərəkatı, qeyri-formal təhsil, karyera təlimləri təşkil olunacaq. Bu da məşğulluqla bağlı problemlərin həll olunmasına dəstək verəcək. 

- Gənclər Fondu sahibkarlığın inkişafına hansı formada dəstək göstərə bilər?

- Gənclər Fondu 2020-ci ildə məşğulluq və sahibkarlıqla bağlı iki proqram həyata keçirəcək. Bunlardan biri ilk dəfə işə düzələn gənclərin əməkhaqlarının müəyyən qisminin Gənclər Fondu tərəfindən subsidiya şəklində ödənilməsidir. Gənclərin təsis etdiyi hüquqi şəxslərin innovativ layihələrinin kredit şəklində maliyyələşdirilməsi də layihələrimiz arasındadır. 

Bu istiqamət üzrə fond tərəfindən bank və bank olmayan kredit təşkilatları ilə danışıqlar aparılır. Növbəti ildən bu istiqamətdə maliyyələşmə olacaq. Burada üç tip - kiçik, orta, böyük məbləğdə kredit təklif olunur.

Bu imkanlardan 18-29 yaşlı Azərbaycan vətəndaşları yararlana biləcək. Kreditlər minimum 1000 manat, maksimum 50 min manat təşkil edəcək. Güzəştli, beş-yeddi faiz dərəcələri tətbiq olunacaq. 

- Gənclər məsələsində çatışmazlıqlar nədir? Dövlət qurumları ilə əlaqələr necədir?

- Fond qarşısında qoyulan məsələ imkanların gənclərə geniş şəkildə çatdırılmasıdır. Sosial şəbəkələrdə də fəaliyyətimizi genişləndiririk, KİV-lə işləyirik. Fond tərəfindən bu il ölkəmizdə gənclərlə bağlı GencApp mobil tətbiq yaradıldı.

Dövlət qurumlarının bu tətbiqdə adminliyi var. Onlar öz proqramlarını yerləşdirirlər və gənclər də onlarla əlaqə yarada bilirlər. Gənclər rayonlara gedən zaman orada kitabxana, gənclər evlərinin harada yerləşdiyinə baxmaq imkanı əldə edirlər. Burada ödənişsiz CV forması yaradaraq istifadə etmək imkanı təqdim olunur.

Bununla yanaşı, ən son vakansiyalardan xəbərdar olurlar. Gənc artıq kompüter arxasında oturub, uzun-uzadı öz ideyası barədə yazmır, videogörüntü ilə ideyasını göndərir. 

- Bu il üçün hansı hədəflər var?

- 2020-ci ildə məşğulluq və sahibkarlıqla bağlı gənclərə dəstək veriləcək. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2020-ci il “Könüllülər ili” elan edildi. “Könüllülər ili” ilə bağlı genişmiqyaslı layihələr həyata keçiriləcək. 

İlhamə Əbülfət
FOTO: Ramil Zeynalov