Pandemiya xəstəxanasının həkimi: “Peyvənd olunmamış vətəndaşların koronavirusdan müalicəsi pullu olmalıdır”

Azərbaycanda bu gün virusa yoluxanların sayı stabil olaraq 1500-2000 nəfərdir. Vəziyyəti bir qayda olaraq, həmişə mövsümi soyuqdəymə və SARS artımının müşahidə olunduğu payız-qış mövsümü də daha ağırlaşdırır.

Media.Az pandemiya klinikasının infeksionisti Polina Əliyeva koronavirus xəstəxanalarındakı vəziyyət və peyvənd olunmuş vətəndaşlar arasında yoluxma halları barədə danışıb.

- Son zamanlar peyvənd olunmuş vətəndaşlar daha çox xəstələnirlər. Bunun səbəbi nədir?

- Anlamaq lazımdır ki, peyvənd infeksiyadan 100 % qorumur. Məsələ bundadır ki, peyvənd olunmuş şəxs xəstəliyi daha yüngül formada keçirir.

- Amma elə hallara da rast gəlirik ki, pasiyent peyvənd olunsa da, xəstəliyi çox ağır formada keçirir...

- Razıyam. Ancaq həmin şəxslər, bir qayda olaraq, xroniki xəstəliklərdən əziyyət çəkənlərdir. Ümumiyyətlə, bu məsələyə başqa prizmadan yanaşmaq lazımdır. Təsəvvür edin, əgər insana peyvənd vurulmasaydı, nə baş verərdi. Çox güman ki, xəstəlik ölümlə nəticələnərdi.

Bundan əlavə, peyvəndlərin effektivliyini unutmaq olmaz. Məsələn, “SinoVac”da bu 72%-dən 91 %-ə qədər dəyişir. Beləliklə, peyvənd edilmiş 100 nəfərdən 15-20-si xəstələnə və infeksiyanı ağırlaşmalarla keçirə bilər. “Sputnik”in effektivliyi 70 %-dən 90 %-ə qədər, “Pfizer”də 80 %-dən 97 %-ə qədər, “AstraZeneca”da 70 %-dən 81 %-ə qədərdir. Sonuncu müəyyən yanaşı xəstəliklər olan 60 yaşdan yuxarı xəstələrin peyvənd edilməsi üçün istifadə olunur.

- Şayiələrə görə, “AstraZeneca” “yan təsirlərin” sayına görə ən təhlükəli olandır...

- Müəyyən klinik sınaqların nəticələri tromboembolik ağırlaşmaların inkişaf ehtimalını göstərdi. Ancaq bu, peyvənd olunanların yalnız kiçik bir hissəsində mümkündür. Bundan əlavə, digər peyvəndlər də oxşar risk daşıyır. Unutmayaq ki, koronaviruslu xəstələrdə daha pis tromboembolik ağırlaşmalar mümkündür.

- Səhiyyə Nazirliyindən verilən məlumata görə, COVID-19-a qarşı peyvəndin əks göstərişi ilə bağlı arayış aşağıdakı xəstəlikləri olan şəxslərə verilir: nəzarət olunmayan epilepsiya növü, kəskin koronar sindrom, həmçinin allergik və onkoloji xəstəliklər, qan dövranı sisteminin ağır xəstəlikləri, xroniki qaraciyər və ağciyər xəstəlikləri.

- Və peyvəndin komponentlərinə qarşı dözümsüzlüyü olan insanlar!

- Bəs insan vaksinin tərkib hissələrinə qarşı dözümsüzlüyünün olub-olmadığını əvvəlcədən necə bilə bilər?

- Allergik anamnez deyə bir anlayış var. Uşaq vaxtı hamımız peyvənd olunmuşduq və elə anamnezdə insanın peyvəndlərə reaksiya verib-vermədiyi qeyd olunur.

Müvafiq olaraq, əgər bu, uşaqlıqda olmayıbsa, çətin ki, indi ola. Amma nəzərə alsaq ki, bu vaksin yenidir və vətəndaşlar əvvəllər peyvənd olunmayıblar, sualınız kifayət qədər ədalətlidir. Lakin insanlar başa düşməlidirlər ki, bu gün pandemiya ilə mübarizənin yeganə effektiv yolu peyvənddir.

Sizə deyə bilərəm ki, xəstəxanaya yerləşdirilən 175 nəfərdən 154-ü peyvənd olunmayıb, cəmi 21 nəfər peyvənd olunub. 52 ağır xəstədən yalnız beşi vaksin vurdurub, qalanları təəssüf ki, vurdurmayıb. Süni tənəffüs aparatında olan 33 xəstədən yalnız 1-i peyvənd olunub, qalanları isə peyvənd olunmayıb. Bunlar 2021-ci ilin noyabr ayı üçün real statistikadır. Düşünürəm ki, bu siyahıdakı peyvənd edilənlər çox güman ki, peyvəndin təsir etmədiyi 10 % -ə daxildir.

- Peyvəndin təsirsiz olduğu vətəndaş kateqoriyası var?

- Əlbəttə. Bir qayda olaraq, hər 10 nəfərdən biri belədir.

- Peyvənd mövzusunu davam etdirərək deyək ki, əgər insan birinci dəfə “SinoVac” ilə peyvənd olunubsa, Azərbaycanda mövcud olan peyvəndlərdən hər hansı biri “booster doza” ola bilərmi?

- Bəli. Əsas odur ki, ilk iki doza eyni dərmanla hazırlansın.

- Bir çox həkimlər üçüncü dozanın sonuncu olmadığını deyirlər...

- İndi bunu demək çətindir. Bu xəstəliyi nə qədər çox öyrənsək, bu tip suallara cavab vermək bir o qədər asan olar. Üçüncü dozanın sonuncu, bəlkə də dördüncü, beşinci olacağını dəqiq deyə bilmərəm...

- Belə çıxır ki, pandemiya hələ uzun müddət bizimlədir?

- Əvvəldə dediyim kimi, bu, beş il davam edəcək. Amma indiki kimi qorxulu olmayacaq. Yeri gəlmişkən, bu həftə ABŞ-ın “Pfizer” əczaçılıq şirkəti COVID-19 üçün yeni dərmanının klinik sınaqlarının ikinci mərhələsinin məlumatlarını təqdim etdi. “Paxlovid” adlı kapsul dərmanı bu infeksiyaya yoluxmuş birinin xəstəxanaya yerləşdirilməsi və ya ölüm riskini 89 % azaldır. Rusiya Səhiyyə Nazirliyi burun spreyi şəklində “Sputnik V” koronavirus peyvəndinin sınaqlarının ikinci mərhələsini təsdiqləyib. Ola bilsin ki, yaxın gələcəkdə xəstəlikdən tamamilə qoruyacaq bir dərman ortaya çıxacaq. Bəlkə də, olmayacaq... Hələlik, gələcək üçün qərarlar vermək çətindir.

- Ümumiyyətlə, belə bir təəssürat yaranır ki, indi yoluxanlar koronavirusu daha ağır keçirirlər...

- Sizinlə razıyam. Virus daim mutasiyaya uğrayır və bu gün mənim təxminlərimə görə, Azərbaycanda təkcə yeni “Delta” ştammı yox, “Delta+” tüğyan edir. Baxmayaraq ki, hələlik bunun laboratoriya təsdiqi yoxdur.

- Xəstəxanalarda vəziyyət necədir?

- Ağır. Reanimasiyada boş yerlər çox azdır.

- Bu nə ilə bağlıdır? Axı bizdə əhalinin artıq təxminən 50 %-i peyvənd olunub.

- Bilirsiniz ki, bir çox vətəndaş pandemiyaya öyrəşib və artıq onu ciddi qəbul etmir. Son ana qədər insanlar testdən keçmirlər və özləri özlərini müalicə etdikləri vaxt koronavirusa yoluxduqlarını bilmirlər. Nəticədə onlar son dərəcə ağır vəziyyətdə xəstəxanaya yerləşdirilirlər. Və bir qayda olaraq, ağır xəstələrin 90 %-i peyvənd vurdurmayanlar olur.

- Koronavirusa neçə dəfə yoluxmaq mümkündür?

- Azərbaycanda koronavirusa kütləvi şəkildə təkrar yoluxma halı müşahidə olunmur. Bir qayda olaraq, bu, ən azı altı aydan sonra baş verir. Və ilk dəfəkidən dəfələrlə asan keçir.

- Sizcə, nəhayət bizdə kollektiv immunitet nə vaxt formalaşacaq?

- Düşünürəm ki, yalnız əhalinin 90 %-i peyvənd olunandan sonra bu olacaq. Həqiqətən peyvənd olunanlardan söhbət gedir, “kağız üzərində” olanlardan yox...

- “Kağız üzərində” peyvənddən söz düşmüşkən, bunların hamısı vaksinasiyaya könüllü məcburiyyətdən irəli gəlir...

- Bilirsiniz, hesab edirəm ki, bütün bu məhdudiyyətlər, söhbət bəzi qapalı tipli yerlərdə COVID pasportu tələbindən gedir, götürülə bilər. Amma eyni zamanda, dünyanın bir çox ölkələrində olduğu kimi, peyvənd olunmayanlar üçün koronavirusun müalicəsi pullu olmalıdır. Düşünürəm ki, bundan sonra peyvəndə yanaşma dəyişəcək.