Metyu Brayza: Ankaranın yaxın hədəfləri NATO üzvlüyünü və Moskva ilə yaxşı münasibətləri qorumaqdır

Almanlar Türkiyəni NATO-nun tərkibində görmək istəmirlər.

Bu nəticə Almaniyada YouGov beynəlxalq analitik şirkəti tərəfindən aparılan bir sorğuda iştirak edən 2 min iştirakçının əksəriyyəti tərəfindən dəstəklənib.

Sorğuda iştirak edənlərin 58 faizi Suriyada kürd silahı dəstələrinə və İŞİD terrorçularına qarşı aparılan “Sülh çeşməsi” hərbi əməliyyatına görə Türkiyənin NATO-dan çıxarılmasına, 18 faiz isə qalmasına səs verib.

Rəyi soruşulanların yalnız 18% -i Türkiyənin NATO-dan çıxarılmasına qarşı çıxıb. Bu, heç bir təəccüb doğurmayan, gözlənilən nəticədir.

Avropa on illərdir ki, Ankaranın Avropa Birliyinə daxil olmaq istəyinə mane olur. Türkiyənin “ərəb baharı” ərəfəsində vətəndaş müharibəsindən Avropa qitəsinə qaçan 3,5 milyondan çox suriyalı miqranta ev sahibliyi etməsinə çox az sayda qərb siyasətçiləri anlayış göstərib. Bir tərəfdən, Qərb Ankaranın NATO-dan çıxmasına ehtiyac olduğunu bəyan edir. Digər tərəfdən, Türkiyə hökumətinin sərhədləri açaraq Suriyalı qaçqınları öz ölkəsinə buraxacağından və bu hadisənin Avropada böyük miqrasiya böhranına səbəb olacağından qorxurlar. Qərb ikili standart siyasəti yürüdür? Təbii ki. Hər kəs, necə deyərlər, öz maraqlarına xidmət edir. Bir tərəfdən, Bakının Avropa İttifaqının strateji tərəfdaşı olduğuna dair çoxsaylı əminliklər var, çünki Azərbaycanın enerji ehtiyatları, eləcə də Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum boru kəmərləri ilə nəql olunan Orta Asiya neft və qazı Avropa üçün enerji təhlükəsizliyini təmin edir. Digər tərəfdən, Avropa Birliyi Ermənistanın Azərbaycan torpaqlarını işğal etməsi siyasətinə qarşı təzyiq göstərmək əvəzində, dərhal nitqini, eşitmə və görmə qabiliyyətini itirir. Yeri gəlmişkən, son vaxtlar “Sülh çeşməsi” əməliyyatı ilə əlaqədar rəsmi İrəvanın Türkiyəyə qarşı etirazı da çox təəccüblüdür. Xatırladaq ki, Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi, Türkiyənin Suriyanın şimal-şərqinə “hərbi təcavüzü” , regional təhlükəsizlik, mülki əhalinin öldürülməsi, insanların kütləvi şəkildə yerdəyişməsi nəticəsində yeni bir humanitar böhranla nəticələnəcəyini bildirib və bunu “pisləyib”.

Eyni zamanda, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycana HƏRBİ MÜDAXİLƏSİ və əsrin dörddə birindən çox müddətdə Azərbaycan ərazilərinin 20 faizinin işğalının davam etməsi nəticəsində evlərini tərk edən bir milyon azərbaycanlı qaçqın və məcburi köçkünün taleyinə dair peşmançılıq hissi keçirmir. Türkiyənin NATO-dan çıxarılması çağırışlarına münasibət bildirən təşkilatın baş katib Jens Stoltenberg deyib ki, Ankara İŞİD-lə mübarizədə əsas töhfə verən mühüm müttəfiqdir: “Başqa heç bir müttəfiq 3,6 milyon suriyalı qaçqını qəbul etməyib. Və NATO-da başqa bir müttəfiqimiz terror hücumlarından Türkiyədən daha çox zərər görməyib”.

Jens Stoltenberg əlavə edib ki, alyansa üzv olan bir çox ölkə Suriyadakı hərbi əməliyyatı qınasa da, indi ölkənin şimal-şərqində zorakılığın azalmasının şahidi olublar.

Bu gün dünya ictimaiyyətini narahat edən digər bir məsələ, ABŞ-ın Aralıq və Qısamüddətli Silahlı Raketlərin Silinməsi Sazişindən (INF Müqaviləsi) çıxması səbəbiylə yeni bir silah yarışının başlanması təhlükəsidir. Bundan əlavə, Prezident Donald Tramp müşahidə məqsədi ilə üzv ölkələrin bir-birlərinin əraziləri üzərindən uçmasına razılıq verən müqavilədən ölkəsinin çıxması üçün sənəd imzalayıb.

Mütəxəssislər hesab edir ki, 2010-cu ildə imzalanan Strateji Hücum Silahlarının Azaldılması Müqaviləsinin (START-3) yaxın gələcəkdə ləğv olunma ehtimalı var. Rusiya ilə ABŞ arasında silahdan istifadəni məhdudlaşdıran yeganə müqavilə 2021-ci ilin fevralında başa çatır. ATƏT-in Minsk Qrupunun keçmiş həmsədri, ABŞ-ın Azərbaycandakı keçmiş səfiri Metyu Brayza Oxu.Az-a açıqlamasında bildirib ki, Türkiyə NATO-da üzvlüyünü davam etdirəcək, çünki Şimali Atlantika Alyansının heç bir ölkənin təşkilatın üzvlüyündən kənarlaşdırma mexanizmi yoxdur: “Türkiyə, digər NATO üzvü kimi, ittifaqı yalnız öz istəyi ilə tərk edə bilər. Ancaq bu olmayacaq, çünki NATO-ya üzv olmaq Ankaranın milli maraqlarına uyğundur. Eyni zamanda, Türkiyə Moskva ilə münasibətləri yaxşılaşdırmağa çalışır və hamımız bilirik ki, S-400 zenit-raket sistemini Rusiyadan alıb. Bu, NATO tarixində ilk dəfə baş verir”.

M.Brayza vurğğulayıb ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın yürütdüyü siyasət NATO ilə Rusiya arasında tarazlığın tapılmasına yönəlib: “Bu gün milli təhlükəsizliyə cavabdeh olan Türkiyənin müvafiq qurumları Avrasiya yönümünə getdikcə daha uyğunlaşırlar. Ankaranın xarici siyasətində bu vektora daha çox əhəmiyyət verilir. Türkiyə hesab edir ki, Çin və digər Avrasiya ölkələri Qərbdə geosiyasi maraqları qoruyarkən Rusiya ilə əlaqələrin inkişafına daha çox diqqət yetirilməlidir.

Beləliklə, NATO-ya üzv olmaq və Rusiya ilə yaxşı münasibətləri qoruyub saxlamaq Ankaranın gələcək illər üçün xarici siyasətini müəyyənləşdirəcək”.

Ekspert ABŞ-ın INF müqaviləsindən çıxması ilə bağlı məsələyə münasibət bildirərkən deyib ki, prezident Donald Trump hərbi sahədə bağlanmış sazişləri Vaşinqtonun maraqlarına uyğun olmadığını düşünür: “Prezidentin bu günkü hərəkətləri birincisi, Rusiyanın uzun müddətdir INF müqaviləsinə əməl etməməsi ilə əlaqədardır. İkincisi isə, Vaşinqton müqavilənin Çinə tətbiq olunmayan qaydalarına əməl etmək niyyətində deyil. Buna görə də Pekin hərbi imkanlarını sərbəst inkişaf etdirmək imkanına sahibdir.

Unutmamalıyıq ki, iş adamı Donald Trump özünü müqavilələrin bağlanması ilə əlaqəli məsələlərdə ən yaxşı mütəxəssis hesab edir. Çox vaxt Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidenti kimi sələflərinin onun səviyyəsində mütəxəssis olmadığını iddia edir. Danışıqlarda ən yaxşı nəticələrə necə çatacağını bilir. Onun razılaşmaları Ağ Evin xeyrinədir. Trumpın taktikası hərbi güc tətbiq etmək təhlükəsindən istifadə edib güzəşt etməkdir. O, strateji davranış xətti ilə çox maraqlanır, amma yalnız taktiki oyunlarla kifayətlənir. Buna görə də verdiyi qərarlar bəzən bir-biri ilə zidd ola bilir”.

Ekspert, ABŞ liderinin hərbi əməliyyatlardan imtina etməsini Trampın seçki kampaniyası zamanı seçicilərinə verdiyi vədlərlə əlaqələndirib: “Seçki kampaniyası dövründə Tramp ABŞ-ın iştirak etdiyi bütün müharibələrə son qoymaq istədiyini dəfələrlə bəyan etmişdi. 20 ildir davam edən döyüşün çox uzun olduğunu demişdi. Tramp müxtəlif bölgələrdəki qoşun növlərini geri çağıraraq əsgərləri evlərinə qaytarmağa söz vermişdi. İndi də seçki kampaniyası zamanı verilən vədləri yerinə yetir”.

M.Brayza bildirib, yeni silah yarışında liderlik Vaşinqtonun olacaq: “Düşünürəm ki, yeni silahlı müharibə olmayacaq. Lakin belə bir müharibə başlasa, ABŞ qalib gələcək, çünki bu gün onlar Rusiyadan daha güclüdür”.