Lev Spivak: “Azərbaycan Türkiyə ilə İsrail arasında vasitəçi ola bilər” - MÜSAHİBƏ

İsraildə, Qəzza zolağındakı eskalasiya fonunda siyasi böhran davam edir. Bu ölkədə 2 iyun tarixində Knesset (İsrail parlamenti) plenumunda gizli səsvermə yolu ilə keçiriləcək yeni prezident seçkilər gözlənilir. Eyni zamanda, İsrailin indiki prezidenti Reuven Rivlin hökumət qurma mandatını İsrail parlamentindəki müxalifət partiyası “Yesh Atid”in lideri Yair Lapidə verdi, çünki İsrailin hazırkı Baş naziri Benyamin Netanyahu ayrılan vaxt daxilində koalisiya qura bilmədi.

Benyamin Netanyahunun baş nazir postundan getməsi ehtimalı böyükdür. Bu, Azərbaycan-İsrail münasibətlərinə, İsrail silahlarının tədarükünə və Yair Lapidin də aid olduğu “solçuların” “erməni soyqırımı”nı tanımaq niyyətlərinə necə təsir edəcək?

Caliber.Az-ın suallarını “Azİz” İsrail-Azərbaycan Beynəlxalq Birliyinin rəhbəri Lev Spivak cavablandırıb.

- İsrail Prezidenti Nazirlər Kabineti qurmaq üçün mandatı Knessetdəki azlığın lideri Yair Lapidə verdi, baxmayaraq ki, bir çox mütəxəssis hökuməti Binyamin Netanyahunu quracağını gözləyirdi. Belə çıxır ki, İsraildə “solçular” qazandı?

- Yair Lapidin “solçu” olduğunu deməzdim. Seçki kampaniyası dövründə Benyamin Netanyahu və tərəfdarları əsas rəqiblərini “solçu” elan etməyi sərfəli hesab etdilər, çünki dünyada belə bir tendensiya var – “solçu” olmaq pis olmaq deməkdir. Ancaq İsraildə həmişə bu çox şərtli bir konsepsiya olub və digər ölkələrdə qəbul edilənlərlə tam üst-üstə düşmür.

Ancaq ümumiyyətlə desək, yəqin ki, Benyamin Netanyahunun hakimiyyəti təhvil verməsinin vaxtı gəlib. Təxminən iki ildir ki, İsraildə tam hüquqlu hökumət yoxdur, ildə iki dəfə seçkilər keçirilir. Yair Lapidin Nazirlər Kabinetini formalaşdırmaqda müvəffəq olub-olmaması hələ sual altındadır. Ancaq ona mandat verilməsi normaldır. Həqiqət budur ki, İsraildə hər şeyin necə ediləcəyinə dair dəqiq prosedur yoxdur. Ancaq bir ənənə var.

Ən çox səs toplayan parlament fraksiyasının lideri hökuməti formalaşdırılmasına mandat alır. Bu şəxs Benyamin Netanyahu oldu.

Ancaq Knessetdə çoxluğa ehtiyac var - 120 millət vəkilindən ibarət koalisiyada 61 millət vəkili olmalıdır. Netanyahu bunu bacarmadı və Prezident Reuven Rivlin səlahiyyətləri növbəti - ikinci böyük fraksiya lideri Yair Lapidə verdi. Rivlin bu hüquqları üçüncü fraksiyanın liderinə də verə bilər, lakin Lapidin hələ ki, hökumət qurmaq şansı var. Əgər o da bunu edə bilməsə, prezident “azad hökumət” elan edir. Yəni istənilən millət vəkili hökumət qurmaq işində gücünü sınaya bilər.

Heç kim tələb olunan müddətdə hökumət qurmağı bacarmırsa, prezident parlamenti buraxır və yenidən seçkilər təyin edilir.

- Əgər bu baş verərsə, onda yeni seçkilər payızda keçirilməlidir?

- Bəli. Ancaq düşünürəm ki, Yair Lapid indi hökumət qurmaq üçün hər yola əl atacaq. Artıq o ilk baş nazir olmaq hüququnu “Yamina” partiyasının başçısı Naftali Bennettə verməyə hazır olduğunu açıqlayıb (söhbət bir il üç aylıq bir müddətdən gedir). Vəziyyəti anlamaq üçün deyək ki, Naftali Bennettin parlamentdə cəmi yeddi mandatı var.

- Bir çox şərhçi Benyamin Netanyahunun ilk növbədə hərbi müqavilələr məsələsində Azərbaycanla əməkdaşlıq siyasətinin tərəfdarı olduğunu qeyd edib. Lakin Yair Lapidin mövqeyi fərqlidir...

- Rəylər müxtəlif amillərdən asılıdır. Benyamin Netanyahu özünü “sağçı” adlandırır, ona yaxın partiyalar dini maraqları təbliğ etməklə məşğuldur. Ancaq mən dünyəvi bir şəxs olaraq dini ünsürün güclənməsini, ölkənin İranın bir bənzərinə çevrilməsini istəməzdim. Məhz bu səbəbdən Netanyahu deputat mandatlarını itirirdi.

Silah müqavilələrinə gəlincə, İsrailin baş naziri kim olursa olsun onlar yerinə yetiriləcək və Azərbaycanla münasibətlər qalacaq. Xatırlayaq ki, Azərbaycanla diplomatik münasibətlər qurulduqdan sonra İsraildə həm “sağçı” hökumət, həm də “solçular” var idi. Və Azərbaycanla münasibətlər həmişə yalnız inkişafa doğru gedib, silah tədarükü kimi ticarət dövriyyəsi də artıb. Bu belə davam edəcək. Azərbaycan strateji tərəfdaşdır, bunu İsraildə hamı başa düşür.

- Yair Lapid dövründə Knesset tərəfindən “erməni soyqırımı”nın tanınması məsələsi aktuallaşa bilər?

- “Erməni soyqırımı”nın tanınma ehtimalı artmaqdadır, lakin yaxın gələcəkdə bu mümkün deyil. Halbuki Ermənistan tərəfi İsraildə yaxşı təbliğat aparır, bütün səviyyələrdə bu mövzu ilə bağlı çalışır. Adi İsraillilər və hətta şəhər bələdiyyə başçıları bu mövzuda tarixçi və mütəxəssis deyillər. Ancaq “soyqırım”ın tanınmasına qarşı çıxan iki qüvvə var. Birincisi, İsrail Xarici İşlər Nazirliyidir. Ölkənin Xarici İşlər Nazirliyi Azərbaycanla əlaqələrin mümkün zərərini başa düşür. İkincisi, Türkiyə amilidir. Bəli, indi Ankara ilə yaxşı qarşılıqlı anlaşmamız yoxdur, bu, diplomatik nümayəndəliklərin işindən də görünür, çünki səfirlər yoxdur. Ancaq bu illər ərzində qarşılıqlı ticarət və turizm inkişaf edir. Bu, yaxşı bir münasibətə qayıtmaq üçün bir fürsətin olması deməkdir.

Türkiyə İsrailin bölgədəki əsas müttəfiqi idi. İsrail pilotları hava sahəsini təmin edən Türkiyə sayəsində təlim keçdi və bu, güvənin ən yüksək göstəricisidir. Siyasətçilərimiz sadəcə ambisiyalarının pilləkənində enməlidirlər. Və Azərbaycan Türkiyə-İsrail münasibətlərinin qurulması üçün yaxşı vasitəçi rolunu oynaya bilər.