12 Aralık Azerbaycan'ın umummilli lideri Haydar Aliyev'i Anma Günü

Bugün, tüm Türk dünyasının gururu, dünyaca ünlü bilge kişilik ve seçkin devlet adamı, modern bağımsız Azerbaycan devletinin mimarı ve kurucusu milli lider Haydar Aliyev'i Anma Günü.

Oxu.Az'ın hatırlatmasına göre, bugün Haydar Aliyev'in ebediyete intikalinin üzerinden 21 yıl geçiyor.

Haydar Alirza oğlu Aliyev, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'ın Nahçıvan şehrinde doğdu.

1939 yılında Nahçıvan Pedagoji Koleji'nden mezun olduktan sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü'nün (şimdiki Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Üniversitesi) Mimarlık Fakültesine kabul edildi, ancak İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması onun eğitimini tamamlamasına izin vermedi.

Haydar Aliyev, 1941-1944 yıllarında önce Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti İçişleri Halk Komiserliği'nde Arşiv Şubesinin Gizli Daire Başkanı, daha sonra da Nahçıvan ÖSSC (Nahçıvan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti) Halk Komiserleri Konseyi'nde Genel Daire Başkanı olarak çalıştı.

Mayıs 1944'te devlet güvenlik teşkilatlarında çalışmak üzere gönderildi.

1949-50'de Leningrad'da (şimdiki St. Petersburg) SSCB Devlet Güvenlik Komitesi Yönetim Personeli Eğitim Okulu'nda okuduktan sonra, 1950'de Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesine Daire Başkanı olarak atandı.

1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin (şimdiki Bakü Devlet Üniversitesi - ed.) Tarih Fakültesinden uzaktan eğitimle mezun oldu.

1958 yılında Azerbaycan SSR Devlet Güvenlik Komitesi'nin Karşı İstihbarat Dairesi Başkanı, 1964 yılında ise Devlet Güvenlik Komitesi Başkan Yardımcısı olarak atandı.

1966 yılında Moskova'da DGK'nın Dzerzhinsky adını taşıyan Yüksek Okulunun yöneticilik eğitimi kurslarını başarıyla tamamladı.

1967 yılında Azerbaycan SSR Bakanlar Kurulu'na bağlı Devlet Güvenlik Komitesi Başkanı oldu ve aynı yıl kendisine Tuğgeneral rütbesi verildi.

Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin 14 Temmuz 1969'da yapılan genel kurul toplantısında Haydar Aliyev, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin Başkanı seçildi.

Haydar Aliyev, 22 yıl boyunca Azerbaycan SSC Ali Sovyeti ve SSCB Yüksek Sovyeti'nin milletvekili olarak görev yaptı. 1974-1979 yıllarında SSCB Ali Sovyeti Birlik Konseyi'nin Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı.

1976 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine aday olan ve Aralık 1982'de Siyasi Büro üyeliğine seçilen Haydar Aliyev, SSCB Bakanlar Konseyi Başkanı Birinci Yardımcısı olarak atandı. Haydar Aliyev bu görevi sırasında SSCB'nin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatının en önemli alanlarına öncülük etti.

Ekim 1987'de Haydar Aliyev, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu ve bizzat Genel Sekreter Mihail Gorbaçov'un yürüttüğü politikalara itiraz olarak görevlerinden istifa etti.

Haydar Aliyev, 19-20 Ocak 1990 gecesi Bakü'de Sovyet birliklerinin sebep olduğu kanlı trajediye ilişkin 21 Ocak'ta Moskova'daki Azerbaycan temsilciliğinde bir açıklama yaparak, Azerbaycan halkına karşı işlenen suçun organizatörleri ve faillerinin cezalandırılmasını talep etti. Temmuz 1991'de SSCB liderliğinin Karabağ'daki akut çatışma durumuna ilişkin ikiyüzlü politikasına karşı protesto olarak Sovyetler Birliği Komünist Partisi saflarından ayrıldı.

20 Temmuz 1990'da Bakü'ye dönen Haydar Aliyev, iki gün sonra Nahçıvan'a hareket etti ve aynı yıl Azerbaycan SSR Halk Vekili ve Nahçıvan ÖSSC Halk Vekili seçildi.

3 Eylül 1991'de Haydar Aliyev Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Ali Sovyeti Başkanı seçildi ve ilgili mevzuata göre aynı zamanda Azerbaycan Cumhuriyeti Ali Sovyeti'nin Başkan Yardımcısı oldu. Haydar Aliyev, 1993 yılına kadar bu görevde çalıştı.

21 Kasım 1992'de Yeni Azerbaycan Partisi'nin Nahçıvan'da düzenlenen kuruluş konferansında Haydar Aliyev Başkan seçildi.

Mayıs-Haziran 1993'te iç savaş ve bağımsızlık kaybı tehdidi nedeniyle Azerbaycan halkı Haydar Aliyev'in iktidara getirilmesini talep etmiş ve o zamanki ülke yönetimi onu Bakü'ye davet etmek zorunda kalmıştı.

Haydar Aliyev, 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Cumhuriyeti Ali Sovyeti Başkanı seçildi ve 24 Haziran'dan itibaren Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının yetkilerini kullanmaya başladı.

3 Ekim 1993 tarihinde yapılan halk oylaması sonucunda Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi.

Haydar Aliyev,11 Ekim 1998'de halkın katılımının yüksek olduğu seçimlerde oyların yüzde 76,1'ini toplayarak yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi.

15 Ekim 2003'te yapılan Cumhurbaşkanlığı seçiminde aday olan Haydar Aliyev, sağlık sorunları nedeniyle adaylığını İlham Aliyev lehine geri çekti.

12 Aralık 2003'te Azerbaycan halkının umummilli lideri Haydar Aliyev Amerika Birleşik Devletleri'nin Cleveland Kliniği'nde vefat etti ve 15 Aralık'ta Bakü'de Fahri Hiyaban'da toprağa verildi.

Haydar Aliyev, beş kez SSCB'nin "Lenin" ve "Kızıl Yıldız" nişanlarıyla ve çok sayıda madalyayla ödüllendirildi, iki kez Sosyalist Emek Kahramanı unvanının yanı sıra çeşitli ülkelerin en yüksek ödülleri verildi ve tanınmış üniversitelerin Fahri Doktora ünvanı aldı.

Belirtmek gerekir ki, Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 29 Eylül 2022'de imzaladığı Kararname ile 2023 yılı Azerbaycan'da "Haydar Aliyev Yılı" ilan edildi.