Milli lider Haydar Aliyev'in doğumunun 102. yıldönümüdür

Bugün tüm Türk dünyasının iftiharı, dünya çapında ünlü bilge siyasi şahsiyet ve seçkin devlet adamı, modern bağımsız Azerbaycan devletinin mimarı ve kurucusu milli lider Haydar Aliyev'in doğumundan 102 yıl geçiyor.

Oxu.Az hatırlatıyor ki, Haydar Alirza oğlu Aliyev 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Nahçıvan şehrinde doğdu.

1939'da Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulu'nu bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü'nün (şimdiki Azerbaycan Devlet Petrol ve Sanayi Üniversitesi) Mimarlık Fakültesi'ni kazandı, ancak İkinci Dünya Savaşı'nın başlaması eğitimini tamamlamasına izin vermedi.

Haydar Aliyev, 1941-1944 yıllarında önce Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliği'nde Arşiv Bölümü'nün Gizli Kısmının Müdürü, sonra ise Nahçıvan ÖSSC Halk Komiserleri Sovyeti'nde Genel Bölüm Müdürü görevlerinde çalıştı.

1944 yılının Mayıs ayında devlet güvenlik organlarında göreve gönderildi.

1949-50 yıllarında SSCB Devlet Güvenlik Komitesi'nin Leningrad'daki (şimdiki Sankt-Petersburg) Yönetici Kadroların Hazırlığı Okulu'nda eğitim aldıktan sonra, 1950 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesi'nde Bölüm Başkanı olarak atandı.

1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nin (şimdiki Bakü Devlet Üniversitesi) Tarih Fakültesi'ni açıköğretimle bitirdi.

1958 yılında Azerbaycan SSC Devlet Güvenlik Komitesi'nin Karşı İstihbarat Bölümü'nün Başkanı, 1964 yılında DGK'nın Başkan Yardımcısı olarak atandı.

1966 yılında Moskova'da DGK'nın F.E.Dzerjinski adına Yüksek Okulu'nun yönetici kadro geliştirme kurslarını başarıyla tamamladı.

1967 yılında Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu yanında Devlet Güvenlik Komitesi'nin Başkanı görevine atandı ve aynı yıl kendisine tümgeneral rütbesi verildi.

Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin 14 Temmuz 1969'da yapılan genel kurulunda Haydar Aliyev, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi'nin Birinci Sekreteri seçildi.

Haydar Aliyev, 22 yıl Azerbaycan SSC Yüksek Sovyeti ve SSCB Yüksek Sovyeti'nin milletvekili oldu. 1974-79 yıllarında ise SSCB Yüksek Sovyeti İttifak Konseyi'nin Başkan Yardımcısı görevini yürüttü.

1976 yılında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkezi Komitesi'nin Siyasi Bürosu'na üye adayı, 1982 yılının Aralık ayında ise Siyasi Büro üyesi seçilen Haydar Aliyev, SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı'nın Birinci Yardımcısı görevine atandı. Bu görevde çalışırken Haydar Aliyev, SSCB'nin ekonomik, sosyal ve kültürel hayatının en önemli alanlarını yönetti.

Haydar Aliyev 1987 yılının Ekim ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkezi Komitesi Siyasi Bürosu'nun ve bizzat Genel Sekreter Mihail Gorbaçov'un izlediği siyasi çizgiye itiraz olarak görevlerinden istifa etti.

Haydar Aliyev, 19 Ocak 1990'dan 20 Ocak'a geçen gece Sovyet birliklerinin Bakü'de gerçekleştirdiği kanlı facia ile ilgili olarak, 21 Ocak'ta Azerbaycan'ın Moskova'daki temsilciliğinde bir bildiri yayınlayarak, Azerbaycan halkına karşı işlenen suçun organizatörlerinin ve faillerinin cezalandırılmasını talep etti. O, Dağlık Karabağ'da oluşan ciddi çatışma durumu ile ilgili SSCB liderliğinin ikiyüzlü politikasına itiraz işareti olarak, 1991 yılının Temmuz ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi'nin saflarını terk etti.

20 Temmuz 1990'da Bakü'ye dönen Haydar Aliyev, iki gün sonra Nahçıvan'a gitti ve aynı yıl Azerbaycan SSC halk milletvekili ve Nahçıvan ÖSSC halk milletvekili seçildi.

3 Eylül 1991'de Haydar Aliyev Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti'nin Başkanı seçildi ve ilgili yasalara göre, aynı zamanda Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkan Yardımcısı oldu. Bu görevde 1993 yılına kadar çalıştı.

Haydar Aliyev, 21 Kasım 1992'de Yeni Azerbaycan Partisi'nin Nahçıvan şehrinde düzenlenen kuruluş konferansında partinin başkanı seçildi.

1993 yılının Mayıs-Haziran aylarında ülkede iç savaş ve bağımsızlığın kaybedilmesi tehlikesi oluştuğu için Azerbaycan halkı Haydar Aliyev'in iktidara getirilmesi talebini ileri sürdü ve ülkenin o zamanki yönetimi onu Bakü'ye davet etmek zorunda kaldı.

Haydar Aliyev 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti'nin Başkanı seçildi, 24 Haziran'dan itibaren ise Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini uygulamaya başladı.

3 Ekim 1993'te genel halk oylaması sonucunda Haydar Aliyev Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı seçildi.

O, 11 Ekim 1998'de halkın yüksek katılımı ortamında gerçekleştirilen seçimde oyların %76.1'ini toplayarak, yeniden Azerbaycan Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı seçildi.

15 Ekim 2003'te düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçiminde adaylığının ileri sürülmesine onay vermiş olan Haydar Aliyev, sağlığında oluşan sorunlarla ilgili olarak adaylığını İlham Aliyev lehine geri çekti.

12 Aralık 2003'te Azerbaycan halkının milli lideri Haydar Aliyev, Amerika Birleşik Devletleri'nin Cleveland Kliniği'nde vefat etti ve 15 Aralık'ta Bakü'de, Fahri Hıyaban'da defnedildi.

Haydar Aliyev beş kez eski SSCB'nin Lenin nişanı ile, "Kızıl Yıldız" nişanı ve çok sayıda madalya ile ödüllendirilmiş, iki kez "Sosyalist Emek Kahramanı" unvanına, ayrıca çeşitli ülkelerin yüksek ödüllerine, saygın yükseköğretim kurumlarının fahri unvanlarına layık görülmüştür.

Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in 29 Eylül 2022'de imzaladığı kararname ile Azerbaycan'da 2023 yılı "Haydar Aliyev Yılı" ilan edilmiştir.