Qriqori İoffe: “Amerikalılar indi qorxurlar, hər şey çox ciddidir” – MÜSAHİBƏ

ABŞ Prezidenti Donald Tramp 1 iyun axşamı (Bakıda artıq dərin idi) brifinq keçirərək, ABŞ-dakı hadisələrin peşəkar anarxistlər tərəfindən təhrik olunduğunu söyləyib. O, zorakılığa son qoymağa və dərhal amerikalıların qorunmasına çağırış edib.

ABŞ liderinin sözlərinə görə, ölkədə amerikalıları qoruyan yaxşı qanunlar var. Donald Tramp bütün qubernatorları Milli Qvardiyanı cəlb etməyə çağırıb, əks təqdirdə, ştatlara qoşunların yeridiləcəyini bildirib.

Kolumbiya (Vaşinqton) dairəsinin rəhbərliyi artıq saat 19:00-dan 06:00-a qədər komendant saatı tətbiq edib, lakin bu, etirazçıları dayandırmayıb. Yeri gəlmişkən, Amerika Birləşmiş Ştatlarının başçısının brifinqinin özü xarakterik fon - partlayış səsləri ilə müşayiət olunub.

ABŞ-dakı hadisələr kritik ssenari ilə inkişaf edir. Artıq 100-ə yaxın insan “komendant saatı qaydalarının pozulması”, “qanunsuz toplaşma”, “hakimiyyət nümayəndəsinə itaətsizlik” maddələri ilə məhkum edilib. Saxlanılanların sayı isə minlərlədir. ABŞ-ın 40-a yaxın şəhərində komendant saatı tətbiq edilib.

Amerikalı publisist, Redford Universitetinin professoru (Virciniya, ABŞ), Ceymstaun Fondunun (Vaşinqton, ABŞ) dəvət olunmuş eksperti Qriqori İoffe Media.Az-ın suallarına cavab verib, ABŞ-da nə baş verməsindən bəhs edib.

- Hər şey nə qədər ciddidir? Televiziyada şəkillər, sosial şəbəkələrdə videolar görürük. Hansısa fəlakət hissi yaranır.

- İndidən deyim ki, bu şəkilləri eyni şəkildə qəbul edirəm. Siz Bakıdansınız, mən isə əmin-amanlıq olan Cənub-qərbi Virciniyadanam. Odur ki, bu mənada biz sizinlə eyni vəziyyətdəyik.

Ancaq təbii ki, vəziyyət ciddidir. Müəyyən qüvvələr sadəcə oynadılar. Bu, artıq istifadə edilməyə başlanan sərt gücün müdaxiləsi olmadan dayandırmaq çətin olan bir inersial oyundur. “Antifa” (solçu radikal hərəkat - red.) artıq terror təşkilatı elan edildi. Milli Qvardiyanın bölmələri şəhərlərə daxil olur. Hər şey çox ciddidir.

- Bir il, hətta altı ay əvvəl ABŞ-da belə bir şey təsəvvür etmək mümkün idimi?

- 1968, 1992-ci il (Los-Ancelesdə) iğtişaşları indi yaşayanların xatirəsindədir. Əlbəttə, mövcud iğtişaşları proqnozlaşdırmaq mümkün deyildi. Lakin bu hadisələrin heç bir presedentinin olmadığını demək də mümkün deyil.

- Mən 2004-cü ildə Detroytda oldum və şəhər məndə heç də yaxşı təəssürat oyatmadı. Şəhəri 1967-1968-ci illər iğtişaşlarından bu yana hələ də bərpa etməyiblər...

- Sizdə hansı təəssüratlar yarandığını başa düşürəm. Lakin Detroytda proseslər seçmə xarakterli idi. Şəhərin bir hissəsi həmin vəziyyətdə (ötən əsrin 60-cı illərindəki hadisələrdən sonra) qaldı. Ancaq orada artıq müəyyən və kifayət qədər rayonlar var. Buraya insanlar qayıdıb. Əlbəttə, orada hər şey qütbləşib.

- Bəs ABŞ-dakı iğtişaşlar bu ölkədə noyabrda keçiriləcək prezident seçkilərinə necə təsir edəcək? Onlar kimin xeyrinədir? Ən son yayımlanan reytinqləri gördüm. Donald Tramp 42.5%, rəqibi Demokrat Co Bayden isə 48.4% səsə sahibdir. Əlbəttə, fərq çox böyük deyil. Ancaq bir tendensiya var. Bütün tərəflər bir-birini, Rusiyanı, Ukraynanı və kimi gəldi günahlandırır. Nə baş verir?

- Əvvəla, deyə bilərəm ki, bu reytinqlər çox etibarlı deyil. Onlar nə qədər reprezentativdirlər? Yayılan “reytinq”lərin heç birinin reallaşmadığı 2016-cı ili xatırlada bilərəm. Xatırlayın, onda hamı demokratların nümayəndəsi Hillari Klintonun qələbəsini proqnozlaşdırmışdı.

Digər bir məqam: ABŞ-da vətəndaşların iradə azadlığı əhəmiyyətli dərəcədə sındırılır. Orta Qərbin az əhalisi olan ştatları özünə qeyri-mütənasib şəkildə daha çox səs toplayır. Bundan əlavə, qalib hər şeyi alır.

Beləliklə, deyək ki, əhalinin sıx məskunlaşdığı Kaliforniya ştatında 40 milyon insan yaşayır. Ümumi nəticə 60-ın 40-a olarsa, bütün seçicilər bir partiyaya və onun nümayəndəsinə səs verəcək. Yeri gəlmişkən, bu, Donald Trampın Hillari Klintondan üç milyon az səs toplamasına baxmayaraq, 2016-cı ildə niyə qalib gəldiyini izah edir.

ABŞ-dakı iğtişaşların daha çox kimə sərf etməsindən danışsaq, mənə elə gəlir ki, bu hadisələrdə hər iki tərəf (Respublikaçılar və Demokratlar - red.) məğlub olacaq. Buna baxmayaraq, eynigüclü qüvvə respublikaçılara yönələcək. Bu hadisələrlə, Corc Floydun ölümü (polis zorakılığı nəticəsində ölən afroamerikalı – red.) ilə bağlı başlanğıcdakı haqlı qəzəb iğtişaşlar, oğurluqlar, soyğunçuluq, yanğınların miqyasına görə daha da haqlı bir qəzəb tərəfindən “əzildi”. Və bu hadisələr birbaşa Minneapolisdə baş verənlərlə əlaqəli deyil.

Qanuna tabe olan vətəndaşlar indi qorxub. Onların səslərindən çox şey asılıdır. Və bəlkə də, onlar Donald Trampa çox yaxşı yanaşmırlar, amma çox güman ki, ona səs verməyə məcbur olacaqlar.

Bu, 1968-ci il hadisələrinə - amerikalıların demokrat Hubert Hamfriyə deyil, respublikaçı Riçard Niksona səs verdiyi ilə bənzəyir. 1972-ci ildə tarix təkrarlandı. Demokratlar Corc Makqoverni namizəd göstərdi, lakin məşhur sovet jurnalisti Valentin Zorinin “danışığını bilməyən idbar” adlandırdığı Riçard Nikson qalib gəldi. Buna görə də mənə elə gəlir, bununla “bərabərhərəkətli elektoral təsirlər”in respublikaçılara, yəni Donald Trampa yönələcəyini də təsdiqləmək mümkün olacaq.

Ancaq bir daha, ABŞ cəmiyyətinin qütbləşmə dərəcəsini başa düşmək lazımdır. Seçicilərin yarısı Trampa səs verməmək üçün “saman kukla”ya belə səs verəcək. Hər şey nisbətən kiçik bir qrupun seçki seçimindəki dəyişikliklərdən asılıdır - 10-12%. Əgər bu tərəddüd edənlər Viskonsin, Miçiqan, Pensilvaniya və ən yaxşısı, Florida (daha çox seçicinin olduğu) ştatlarında yaşayırlarsa, onda ABŞ-ın növbəti prezidentinin kim olacağına elə onlar da qərar verəcəklər.

Tarazlıq təkcə qorxu amilindən ötrü belə Donald Trampın lehinə dəyişə bilər. Siz və mənim televiziya ekranında və ya internetdə gördüyünüz şey qorxutmaya bilməz.

- Sosial şəbəkələrdə bu qeydin göründüyü Vaşinqtonda çəkilmiş foto geniş yayılır: “Varlılar artıq özlərini təhlükəsizlikdə hiss etmir”. Bu etiraz, həqiqətən, ABŞ vətəndaşlarının təmin olunmuş hissəsinə yönəlib?

- Bəlkə də, hə. Etirazçılar nə edirlər? Qarət edirlər. Özlərinin hesab etdikləri kimi yoxsul vəziyyətlərini kompensasiya edirlər. Təbii ki, bu “şüar”da həqiqət payı da var. Xüsusilə iğtişaşlar amerikalıların 50 faizindən çoxunun yaşadığı şəhərətrafı bölgələrə yayılarsa. Bu qorxunun tərəddüd edənləri Donald Trampa səs verməyə təşviq edə biləcək digər tərəfidir.

- Hazırkı vəziyyətdə ABŞ xarici siyasət hayında deyil? Şəhərlər yanır, Milli Qvardiyanın bölmələri yeridilir, Donald Tramp özü bunkerdə gizlənir...

- ...Ağ Evin mühasirəsi oldu, tam həqiqi. Təxminən 50 məxfi xidmət işçisi yaralanıb (Amerika Birləşmiş Ştatların Daxili Təhlükəsizlik Nazirliyinə tabe Federal Agentliyi - red.). Əlbəttə ki, xarici siyasət ikinci plana keçdi. Ancaq gündəmdən tamamilə çıxmadı.

Ümumiyyətlə, qeyd etmək lazımdır ki, amerikalıların özləri də xarici siyasətlə xüsusilə maraqlanmırlar. Ancaq Vaşinqtondakı xarici siyasət elitası heç yana getməyib. Nizam qurulan kimi hərəkətə gələcək. Siz görürsünüz ki, Çin əleyhinə fəal təbliğat gedir. ABŞ və Çin “soyuq müharibə”yə sürüklənir.