Çölde sudan nasıl tasarruf edilir ve mahsul elde edilir? - Özbekistan'ın eşsiz deneyimi

Bakü'de düzenlenen COP29 iklim zirvesinin ana konularından biri Orta Asya'daki su sıkıntısıydı. Küresel ısınma, bölgedeki nehirlerin kaynaklandığı buzulları küçültüyor. Bazı ülkeler dağlarda bulunur ve su bakımından zengindir. Aşağıdakiler tamamen yukarıdakilere bağlıdır. Aralarındaki çatışmanın temelini doğanın kendisi attı. Cumhuriyetlerin liderleri su kaynaklarına erişim için bir savaşı bile göz ardı etmiyorlar.

Oxu.Az'ın haberine göre COP29 çerçevesinde Özbekistan Çevre Bakanı Aziz Abduhakimov, Rusya'nın NEWS.ru basın organına verdiği röportajda Taşkent'in su sıkıntısı sorununun nasıl çözüldüğünden bahsetti.

- Aziz Abdukaharovich, Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev BM Zirvesi'nde yaptığı konuşmada Orta Asya'daki içme suyu sıkıntısını dünyaya hatırlattı. Hükümetiniz bu zorlukların üstesinden nasıl gelmeyi planlıyor?

- Öncelikle gelecek neslin eğitimini düşünmeliyiz. İnsanları suyun yüksek değeri konusunda bilinçlendirmek çok önemli. Çocuklara suya karşı dikkatli olmayı ve suyu tasarruflu tutmayı öğretmek için okullarda, anaokullarında birçok eğitim programı yürütüyoruz. Ev koşullarında bile.

Genel olarak, geleneksel olarak suyun neredeyse kutsal, yaşamın kaynağı olduğunu düşünürüz. Birisi suyu kirletirse bu büyük bir günah sayılıyordu. İpek Yolu üzerinde kervanların seyahat ettiği, kuyular kazılan bölgemizde, çok eski çağlardan beri suyun her damlası paha biçilemez bir nimet olarak görülüyordu. Bugün de su hayattır. Bu anlayış toplumumuzda hakimdir.

Son yıllarda iklim değişiyor, dağlardaki buzullar daha hızlı eriyor ve su kıtlığı sorunu tüm bölgede ciddileşiyor. Rahmetli Cumhurbaşkanımız İslam Abdülganiyeviç Kerimov'un Orta Asya'da savaşların su yüzünden başlayabileceğini öngörmesi boşuna değildi.

Doğru, Şevket Miromonovich'in akıllı politikası sayesinde tüm komşu devletlerle çok güvenilir ve dengeli ilişkiler kurmayı başardık. Bunlar aşağı akım ülkeleri - Türkmenistan, Özbekistan, Kazakistan ve yukarı akım ülkeleri - Tacikistan ve Kırgızistandır. Aslında su bize oradan geliyor ve Orta Asya'nın en büyük nehirleri olan Siriderya ve Amuderya'ya akıyor. Bu iki nehir suyun ana kaynağıdır ve kaynakların adil dağılımına olanak sağlıyor.

- Bütün ülkeler kaynakların adil dağılımı konusunda hemfikir mi?

- Su Yönetimi Bakanlarımız düzenli olarak toplanıyor ve kaynakları orantılı olarak paylaştırıyorlar. Toplam su miktarını ve daha birçok göstergeyi baz alarak her ülkenin ne kadar su tüketeceğine karar veriyorlar.

Özbekistan da su tasarrufu konusunda geniş ölçekli ve ayrıntılı bir program geliştirdi. Özellikle su tasarrufu sağlayan teknolojilerin uygulanması için bütün bir avantajlar sistemi oluşturdu. Öncelikle damla sulamadan bahsediyoruz. Bu programa çok büyük meblağlar (yüz milyonlarca dolar) tahsis ediliyor. Genel olarak damla sulama ve su tasarrufu sağlayan teknolojileri uygulayan çiftçiler ve tarımsal üreticiler çok ağır sübvansiyonlar alıyor.

Bu politika halihazırda pratik sonuçlar veriyor. Son birkaç yılda su tüketimimizi %15 oranında azalttık. Üstelik tarım ürünlerinin üretimi 1,5 kattan fazla arttı.

Bir başka önemli yön. Sayın Cumhurbaşkanımız nakliye sırasında su tüketimini azaltmak için girişimde bulundu - şimdi beton kolektörleri yapıyoruz. Tüm bu kanallar ve hendekler (küçük bir sulama kanalı şeklinde hidroteknik bir cihaz) betonlanmıştır. Yol boyunca daha az su tüketilir, ikincisi su daha hızlı akar ve buna bağlı olarak daha az buharlaşır.

- Hükümet gençlere evde su tasarrufu yapmayı nasıl öğretmeyi planlıyor?

- Eğitici etkinlikler sırasında çocuklara örnekler veriyoruz. Hatta dişlerinizi fırçalarken bile musluğu açıp suyun akmasına izin vermeyin. Hayır, yarım bardak su aldın ve bu yeterli. Dişlerini fırçalaman yeterli. Başka bir örnek: Banyo yaparken veya duş alırken bile tasarruf edin. Bir kişi, örneğin, saçlarını şampuanlarken vb. suyu kapatabilir. Böyle anlarda su verimsiz bir şekilde akıtılır. Artık insanlarımız alıştı, bir süre musluğu kapatıyorlar.

Bu alışkanlık elbette başka bir nedenden dolayı ortaya çıktı - birçok evde zaten su sayaçları bulunuyor. Evsel su tarifeleri giderek artıyor.

Bildiğim kadarıyla komşularımız aktif olarak reform yapıyor ve benzer teknolojileri uyguluyor. Orta Asya ülkelerinde suyun akılcı kullanılması ortak hedefimizdir.

- Aral sorunu nasıl çözülüyor? Bu deniz Sovyet döneminin büyüklüğüne kavuşturulabilir mi?

- Ne yazık ki deniz geri dönülemez bir şekilde kayboldu. Bu, Orta Asya'nın ve öncelikle Özbekistan'ın ülkeye pamuk elyafı tedarikinde bir üs olarak kabul edildiği Sovyetler Birliği'nden miras kalan bir sorundur. Milyonlarca ton pamuk için verilen çılgın mücadele, deniz denilen dünyanın dördüncü büyük gölünün yok olmasına yol açtı.

Daha önce bahsettiğim su tasarrufu sağlayan teknolojiler tarım ve sanayide aktif olarak uygulanıyor ve bu önlemler hala Aral Denizi'nin geri kalan kısmına su akışını artırıyor. Sayın Cumhurbaşkanımız bu konuda çok net talimatlar veriyor. Bu yönergeler doğrultusunda Aral'ın sorunlarını yeni fırsatlara dönüştürmeye çalışıyoruz.

Denizin yerine yeni bir çöl ortaya çıktı - Aralkum. Bu geniş alanların kullanım imkanlarını değerlendiriyoruz. Orada tarımı geliştirmek için kuraklığa dayanıklı bitkileri kullanmak ve sonunda hayvan yemi veya biyoyakıt üretimi için kullanılabilecek biyokütle elde etmek istiyoruz.

- Peki toprak tuzluysa orada bir şeyler yetişir mi?

- Zamanla bal almak bile mümkün olacak. Evet evet hem tuza hem de kuraklığa dayanıklı bitkiler var. Öncelikle halofitlerden bahsediyoruz. Bu tür bitki aynı zamanda kumun hareketini de durdurarak Aral'ın eski tabanından şimdiye kadar düzenli olarak yükselen tuz ve toz fırtınalarını da önler.

Halofitler yerel halk için yeni bir gelir kaynağı oluşturabilir. Bu bağlamda Çin'den ve uluslararası kuruluşlardan ortaklarla aktif olarak çalışıyoruz.

Özellikle tuzlu topraklarda yetiştirilen ürünlerle ilgilenen çok deneyimli bir kuruluş olan ICBA çok yardımcı oluyor. Teşkilat Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunmaktadır.

Oraya hangi bitkileri ekeceğimiz konusunda bilimsel araştırmalar yapıyoruz. Yani zamanla sorunu yeni fırsatlara dönüştürebileceğiz. Orada pek çok fırsat var.

Çin dahil diğer ülkelerin örneklerinden ilham alıyoruz. Çinliler çöllerini iyi kullanıyor. Örneğin çok sayıda "çöl çayı" yetiştiriliyor, bunlardan bal elde ediliyor, bitkiler yetiştiriliyor ve daha sonra salatalarda kullanılıyor.

Gelecek vaat eden bir bitki var - salicornia. Çin'de tuzlanmasına bile gerek duyulmayan salatalarda kullanılır. Onunla omlet de pişiriyorlar ve ortaya lezzetli bir yemek çıkıyor. Yani doğa ana bize her zaman fırsatlar verir. Sadece her şeyi dikkatlice incelemeniz gerekiyor.

- Özbekistan heyeti bu konferansa katılımdan nasıl faydalandı?

- Öncelikle Azerbaycanlı meslektaşlarımızı ve dostlarımızı konferansı başarılı bir şekilde gerçekleştirilmesinden dolayı tebrik ediyorum. Her şey en üst düzeyde organize ediliyor. Bu, katılımcıların yeşil enerji ve yeşil eğitim arasındaki ilişki gibi güncel gündemi tartışmaları için harika bir fırsattır.

Bu nedenle heyetimizde Eğitim ve Bilim Bakanı da bulunuyor. Genel olarak çok geniş bir heyetimiz var. Enerji, Su Yönetimi ve Tarım Bakanları da katılıyor. Tüm etkinliklere aktif olarak katılıyoruz.

Azerbaycanlı bakanlar da hemen hemen tüm etkinliklere katılıyor. Ortaklarımız ve meslektaşlarımızla bir araya gelme ve konuları yüz yüze tartışma fırsatı verdiği için Bakü'ye minnettarız.

Bu bizim için başarılı bir konferans. Öncelikle organizasyon arkadaş ve kardeş Azerbaycan'da gerçekleştiriliyor. İkincisi, Orta Asya'daki çevresel çağrılara ortaklaşa yanıt verebiliriz. Orta Asya'nın sesi artık uluslararası toplumun her düzeyinde iyi bir şekilde duyulmaktadır. COP29, hem Özbekistan'ın hem de tüm merkezi bölgenin ulusal çıkarlarını desteklemek için geniş fırsatlar sağladı.