Başlıbel katliamının üzerinden 32 yıl geçti

Bugün Başlıbel faciasının yıldönümüdür.

Oxu.Az hatırlatıyor ki, Kelbecer'in işgali sırasında Ermeniler tarafından Azerbaycanlılara karşı gerçekleştirilen katliamın üzerinden 32 yıl geçti.

1993 yılının Nisan ayının başlarında Kelbecer'in Ermeniler tarafından işgalinden sonra, yaklaşık 2 bin nüfusu olan ilçenin Başlıbel köyünün 73 sakini evlerini zamanında terk edememiş ve düşmandan korunmak için dağlara çekilerek mağaralara sığınmışlardı.

Onlar mağaralarda sadece 18 gün gizli yaşayabildiler. 18 Nisan'da Ermeniler sakinlerin sığındığı mağaraların yerini keşfettikten sonra onlara silahlı saldırıya geçtiler. Sonuç olarak sakinlerden 14 kişi rehin alındı, 18 kişi öldürüldü. Hayatta kalan 30 kişi ise sığınak yerlerini köy arazisindeki diğer mağaralara değiştirerek kuşatma hayatını sürdürdü. Onlar 113 gün sonra - 17 Temmuz'da sığınağı terk ederek sadece geceleri hareket etmek suretiyle gizli dağ yolları vasıtasıyla Ermenistan ordusunun kuşatmasından çıkabildiler.

Başlıbel faciası ile ilgili bilgiler ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Demokrasi, İnsan Hakları ve Çalışma Bürosu'nun 2021 yılı dünya ülkelerinde insan haklarının durumuna ilişkin yıllık raporunda da yer aldı.

Azerbaycan Vatan Savaşı'nda topraklarını işgalden kurtardıktan sonra Başlıbel köyüne drone aracılığıyla inceleme yapıldı. İnceleme sırasında, ayrıca köy arazisinde işgalden önce mevcut olan tüm konutların, idari binaların, altyapının tamamen temellerine kadar yıkıldığı tespit edildi.

Cumhuriyet Başsavcılığında yürütülen ceza soruşturması sırasında tespit edildi ki, Azerbaycan'ın diğer ilçeleriyle birlikte, 1993 yılı Nisan ayının başlarında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri askeri saldırıyla Kelbecer ilçesini işgal ederken bu ilçenin Başlıbel köyünde sivil halka karşı özel bir acımasızlık ve zalimlik sergilemişlerdir.

Ermenistan silahlı kuvvetlerinin otomatik ve büyük çaplı silahlarla donatılmış unsurları azgınlıklarını sürdürerek 18 Nisan 1993 tarihinde silahsız sivillerin kendi köylerinde kayalara sığındıkları yerleri arayıp bulmuş, aynı gün saat 15.00'ten 21.00 sıralarına kadar çaresiz durumda kalmış sivillerin saklandığı mağaraları ateş altına almaya başlamışlardır. Sonuç olarak silahsız, herhangi bir direniş gösterme imkanına sahip olmayan 12 kişi (1 kişi 12 yaşında çocuk, 1 kişi 16 yaşında genç, aynı zamanda 6 kadın, 6 erkek olmak üzere) - 63 yaşındaki Yakup İsa oğlu Semedov, 54 yaşındaki Büsat Aliş kızı Ahmedova, 12 yaşındaki Zövkiyye Binnet kızı Ahmedova, 60 yaşındaki Mehemmed Abış oğlu Emralıyev, 29 yaşındaki Surhay Mehemmed oğlu Emralıyev, 21 yaşındaki Çingiz Mehemmed oğlu Emralıyev, 16 yaşındaki Aygün Mehemmed kızı Emralıyeva, 67 yaşındaki Çiçek Mikayıl kızı Hesenova, 68 yaşındaki Gülara Cafer kızı Caferova, 95 yaşındaki Gülgez Gedim kızı Caferova, 22 yaşındaki Vugar İsa oğlu Abdullayev ve 52 yaşındaki Ehliman Evez oğlu Esgerov sığındıkları yerde kasten öldürülmüşlerdir.

Saldırı sonucunda 14 kişi (3 kişi 2, 13 ve 15 yaşında çocuklar, aynı zamanda 10 kadın, 4 erkek) - 93 yaşındaki Kubra Gedim kızı Babayeva, 23 yaşındaki Arzu Binnet kızı Emralıyeva, 56 yaşındaki Binnet Ebdüleli oğlu Ahmedov, 13 yaşındaki Niyyet Binnet oğlu Ahmedov, 15 yaşındaki Şergiyye Binnet kızı Ahmedova, 56 yaşındaki Zibeyde Abış kızı Emralıyeva, 67 yaşındaki Leyli Ali kızı Hesenova, 58 yaşındaki Mermer Cavad kızı Hesenova, 63 yaşındaki Şamama Hüseyin kızı Hesenova, 36 yaşındaki Zeyneb Mahmud kızı Hesenova, 63 yaşındaki Tutu Alı kızı Gasımova, 2 yaşındaki Hökümdar Surhay oğlu Mehemmedov, 73 yaşındaki Şamama Ağa kızı Yusifova ve 65 yaşındaki Hüseyin İbrahim oğlu Mensimov rehin alınmıştır. Bu kişiler daha sonra rehinlikten kurtarılsalar da, onlardan 9 kişi aldıkları manevi ve psikolojik travmalar nedeniyle vefat etti.

Soruşturma materyalleriyle ayrıca tespit edildi ki, suç örgütü üyelerinin elinden diğer mağaralara kaçarak saklanan ve canını kurtarmaya çalışan 36 kişiden 7'si de, kuşatma şartlarında aldıkları yaralardan Kelbecer ilçesinin çeşitli köylerinde hayatını kaybetti.

Hayatta kalan Başlıbel köyü sakinleri sonraki tarihlerde iki gruba bölünerek çeşitli mağaralarda saklanmış, hayatları için oluşan tehlikelere rağmen 12 Mayıs 1993'te gece saatlerinde hemşehrilerinin katledildiği mağaraların yanına yaklaşıp ateşli silahlarla öldürülmüş 12 kişinin cesetlerini giyinik vaziyette iki sıra (her sırada 6 mezar olmak üzere) mezarlar kazarak defnettikten sonra olay yerinden uzaklaşmışlardır.

19 Nisan 1993'ten sonraki tarihlerde ise hayatta kalan 29 kişi - 21 yaşındaki Sevil Binnet kızı Ahmedova, 55 yaşındaki Hümmet Ebdüleli oğlu Ahmedov, 45 yaşındaki Elekber Elesger oğlu Elesgerov, 36 yaşındaki Sermaye Sadık kızı Elesgerova, 16 yaşındaki Habil Elekber oğlu Elesgerov, 14 yaşındaki Rüstem Elekber oğlu Elesgerov, 12 yaşındaki Samire Elekber kızı Elesgerova, 9 yaşındaki Tacire Elekber kızı Elesgerova, 33 yaşındaki Hasay Mehemmed oğlu Emralıyev, 31 yaşındaki Nergiz Mensim kızı Emralıyeva, 6 yaşındaki Elmdar Hasay oğlu Emralıyev, 4 yaşındaki Şehriyar Hasay oğlu Emralıyev, 27 yaşındaki Elşad Hesen oğlu Ezizov, 25 yaşındaki İsmet Hüseyin oğlu Ezizov, 23 yaşındaki Mahir Mehyeddin oğlu Caferov, 58 yaşındaki Gedim Muhtar oğlu Gedimov, 32 yaşındaki Gezenfer Mahmud oğlu Hesenov, 38 yaşındaki Yahya Mahmud oğlu Hesenov, 25 yaşındaki Hecer Ehliman kızı Esgerova, 23 yaşındaki Lalezer Ehliman kızı Esgerova, 15 yaşındaki Vekil Ehliman oğlu Esgerov, 23 yaşındaki Cellet Ağaverdi oğlu Abbasov, 19 yaşındaki Selim Yusifeli oğlu Mehdiyev, 22 yaşındaki Mezahir Talıb oğlu Abbasguluyev, 23 yaşındaki Edalet Erzuman oğlu Abbasov, 25 yaşındaki Müzahim Meherrem oğlu Abdullayev, 23 yaşındaki Halil Süleyman oğlu Ahmedov, 22 yaşındaki Müşfig Gülbaba oğlu Esgerov ve 23 yaşındaki Füzuli Ekrem oğlu Muradov 113 gün kuşatma hayatı yaşadıktan sonra zor dağ rölyefine sahip yollarla Kelbecer ilçesinin Çaykend köyüne, oradan Terter nehrini ve Goşgar dağını geçerek Daşkesen ilçesi yönünde ormanlarla ilerleyerek 1993 yılının Temmuz ayında Daşkesen ilçesinin Zivlen köyüne ulaşmış ve hayatlarını kurtarabilmişlerdir.

Başsavcılığın Soruşturma dairesinin müfettişleri tarafından mahkemenin cesetlerin mezardan çıkarılması hakkındaki kararına dayanarak 24 Nisan 2021 tarihinde Kelbecer ilçesinin Başlıbel köyünde ilgili soruşturma işlemleri gerçekleştirilerek 50 cm derinlikte toprağa gömülmüş şiddetli çürümeye maruz kalıp iskeletleşmiş 12 kişinin ceset kalıntıları tespit edilmiştir.