"Ərim ultimatum verdi: "Ya mən, ya "ChatGPT!"

Emilya Tağıyeva yazır...

"Ərim ultimatum verdi: "Ya mən, ya "ChatGPT!"

Sosial şəbəkədə bu statusu oxuyanda əvvəlcə gülümsədim, zarafat sandım. Amma şərhləri oxuyanda vəziyyət ciddiləşdi, anladım ki, bu, zarafat deyil, dövrün gerçəkliyidir.

Çünki çoxları uzun zamandır, dərdlərini, düşüncələrini, hisslərini insanlara yox, süni intellektə danışdıqlarını yazmışdılar. Hətta "ChatGPT" ilə yazışmalarının şəkillərini paylaşanlar da vardı. Bu söhbətlərdə nələr yox idi - sevgi etirafları, qısqanclıqlar, nazlanmalar, küsüşmələr, barışmalar, məsləhətlər...

Şərhlərin birində isə status sahibinə qəribə bir tövsiyə verilmişdi: "Ərin səni dinləsəydi, sən niyə telefonla dərdləşəydin ki? "ChatGPT"ni seç!"

Yarızarafat deyilən bu cümlə düşündürücüdür. İnsanları ekrana çəkən təkcə texnologiyanın rahatlığı və ya aludəçilik deyil. Bu, anlaşılmaq istəyinin, dinlənilmək ehtiyacının modern dövrdəki təzahürüdür.

Tənhalıq formasını dəyişib - insanlar insanların içində təkdirlər və ən ağır dərdlərini, ən dərin hisslərini kodlara danışırlar. Axı insan-insan münasibətləri risklidir - anlaşılmamaq, rədd edilmək, incimək qorxusu daşıyır. Ona görə də insanlar ekrana baxır və səssizcə soruşurlar: "Məni anlayan varmı?" Cavab gecikmədən ekrandan gəlir - "qarşı tərəf" soruşur, dinləyir, mühakimə etmir, qınamır, tərk etmir...

Bəli, süni intellekt bir körpü - müvəqqəti də olsa, rahatlıq verən vasitədir. Bəzən bir maşının cavabı real insanın soyuq münasibətindən, bir "bəli" sözü isə sonsuz susqunluqdan daha doğma gəlir.

Amma unutmayaq ki, heç bir kod, heç bir cavab isti bir baxışın, səssiz bir "səni anlayıram" sözünün yerini tuta bilməz. Axı insan ruhu toxunuşa, nəfəsə, baxışa, anlayışa ehtiyac duyur. İnsanı insan edən - səhvlərin, anlaşılmazlıqların, incimələrin arasından doğan bağlardır. İnsanlar bir-birini zəiflikləri ilə qəbul etdikcə münasibətlər həqiqiləşir.

Burada sual yaranır: gələcəkdə süni intellekt ailəni, valideyni əvəz edə bilərmi?

Bu məqamda "I Am Mother" ("Mən anayam") filmini xatırlamaq yerinə düşərdi.

Filmdə bir robot "ana" tərəfindən böyüdülən qızın hekayəsi danışılır. Orada görünür ki, süni intellekt hər suala cavab verir, hissləri analiz edir, problemlərdən çıxış yolu öyrədir, amma uşağın gecənin bir yarısı qorxub qucaqlanmağa ehtiyacı olduqda, dərslərində uğursuz olduqda ona robot kimi yanaşır - bu "zəifliyi" qüsur kimi qiymətləndirir.

Filmin bir səhnəsində robot qızına seçim azadlığı verir: ya özünü xilas etmək, ya da öz həyatı bahasına başqasına xilas etməyə çalışmaq. Baxmayaraq ki, qız ömürboyu robotun təlim-tərbiyəsini görmüşdü, "anası"nın aşıladığı məntiq deyil, insani emosiyalar qalib gəlir və ikinci yolu seçir.

Məhz bu səhnə insan və süni intellekt arasında əsas fərqi ortaya qoyur. Deməli, valideyn olmaq, ailədə yaşamaq yalnız bilik ötürmək deyil, ruhən yaxınlaşmaq, varlığınla bir başqa varlığa güc verməkdir. Bunu heç bir süni sistem bacara bilməz. Çünki maşınlar öyrədir, amma sevmir. Sevgi isə hər ailənin, hər insanın ruhundakı ən ali möcüzədir.

Əlbəttə, texnologiyalardan qorxmamalıyıq. Sadəcə, onlardan düzgün istifadə etməyi və insani bağları qorumağı öyrənməliyik.

Texnologiya bizi ayırmaq üçün yox, daha incə yollarla birləşdirmək üçün var olmalıdır. Əks halda ekranlara danışan, amma qəlbən daha da tənha olan varlıqlara çevriləcəyik. Çünki bizi yaşadan alqoritmlər deyil, qəlb ritmləridir.

Sonda isə sual yenə qalır:

Gələcəyə doğru irəlilədikcə özümüzü tapacağıq, yoxsa ən çox ehtiyac duyduğumuz şeyi - bir-birimizin nəfəsini, dolayısı ilə elə özümüzü itirəcəyik?..