İran və ABŞ razılığa gəlir? - "Tehranın nüvə proqramı arxa plana keçəcək"

Donald Tramp Amerika Birləşmiş Ştatlarının prezidentliyinə namizədliyini yenidən irəli sürəndə, əvvəlki prezidentliyi dövründəki dəst-xəttinin yenidən prioritet olduğunu bildirdi. O, Birləşmiş Ştatların xarici siyasətinin bu dəfə də dəyişməyəcəyini və "Birinci Amerika" yanaşması ilə idarə ediləcəyini vurğuladı. Ona görə də Tramp NATO və Avropa İttifaqı kimi kollektiv təhlükəsizlik mexanizmlərinə dəstəyi yenidən azaldacağını, səbəb olaraq ABŞ-nin xarici siyasətin içində var-gəl etməsi, yəni başqa ölkələrin daxili işinə qarışmasının daxili siyasətdə boşluqlar yaratdığını qeyd etdi. Yəni, digər respublikaların problemləri və onların daxili işinə müdaxilə ABŞ-ni maraqlandırmamalıdır, Amerika xalqını daha çox düşünmək lazımdır.

Trampın xarici siyasətində mübarizə aparacağı iki prioritet ölkə isə Çin və İrandır. Çin Trampın iqtisadi mübarizəsində yer alırsa, İran siyasi mübarizənin önündə gəlir. Çünki Trampın Yaxın Şərq siyasətində Tehran açar ölkə hesab edilir. Bunun əsas səbəbi isə İsarilin müdafiəsidir. Tramp İsraili özünün "qırmızı xətti" saydığı üçün İrana qarşı mübarizəni genişləndirməyi zəruri hesab edir və bu baxımdan, Tehranın nüvə silahı əldə etməsinin qarşısını almağa çalışır. Qeyd etmək yerinə düşər ki, İranın xarici işlər naziri Abbas Əraqçı bəyanat verərək deyib ki, ABŞ-nin İranla bağlı əsas narahatlığı nüvə silahıdırsa, bu problemi həll etmək mümkündür. İranın Məsud Pezeşkian rəhbərliyindəki yeni hakimiyyəti də islahatçı qanadını təmsil edir və Qərb ilə münasibətləri normallaşdırmağı vacib sayır.

Mövzunu Oxu.Az-a dəyərləndirən siyasi şərhçi Zeynal Əmrəliyevin sözlərinə görə, İranda Məsud Pezeşkian hakimiyyətə gəldikdən sonra əsas işi məhz Qərblə dil tapmaq olduğu üçün, Dövlət Departamenti ilə yaxşı münasibətləri olan keçmiş xarici işlər naziri Məhəmməd Cavad Zərifin vitse-prezident təyin edilməsindəki əsas məqsəd də budur:

"İran çalışır ki, Donald Tramp dövründə münasibətlərdə hansısa gərginlik baş verməsin. Çünki istər Trampın İsrailə olan xoş münasibəti, istərsə də administrasiyada təmsil olunan şəxslərin İran əleyhinə verdiyi açıqlamalar Pezeşkian hökumətini ehtiyatlı olmağa vadar edir. Ehtimal ki, Tehranın nüvə proqramı bir qədər arxa plana keçəcək. Abbas Əraqçının verdiyi açıqlamadan da məlum olur ki, İran bu məsələdə Qərbə güzəştə getməyə çalışır. Vaşinqton bu müddətdə maksimum şəkildə Tehrandan nələrsə qoparmağa çalışacaq. Yaxın Şərqdə İranın proksi qüvvələrinin sıradan çıxarılması istiqamətində addımlar atılacaq".

"Ümumiyyətlə, Donald Trampın məqsədi İranın Yaxın Şərqdən çıxarılmasıdır. Qəzzanın sökülməsi də məhz buna hesablanıb. ABŞ Həması tamamilə bitirmək istəyir. Qəzzanın dağılmasında da əsas məsələ budur. Bundan sonra əsas diqqət "Hizbullah" və husilərə yönəlib. Yaxın 4 ildə biz İranın Yaxın Şərqdəki mövqelərini itirməsini izləyə bilərik", - deyə analitik əlavə edib.

Mərahim Nəsib