ASAN xidmət

ASAN xidmət - Azərbaycanın vətəndaşların dövlət xidmətlərinə çıxışını asanlaşdırmaq, şəffaflığı artırmaq və korrupsiya ilə mübarizə aparmaq məqsədi daşıyan unikal təşəbbüsüdür. 2012-ci ildə yaradıldığı gündən ASAN xidmət dövlət idarəçiliyi sahəsində innovasiyaların simvoluna çevrilmiş, beynəlxalq tanınma qazanmış və bir çox ölkələr üçün nümunə olmuşdur. Asan.gov.az saytından məlumatlar, beynəlxalq təşkilatların hesabatları və nəşrlər daxil olmaqla rəsmi məlumatlara əsaslanan bu məqalə ASAN xidmətin yaranma tarixini, funksiyalarını, nailiyyətlərini və 2025-ci ilin aprel ayına olan perspektivlərini açıqlayır.

Yaranma tarixi və məqsədlər

ASAN xidmət 13 iyul 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 685 nömrəli fərmanı ilə yaradılmışdır. "ASAN" adı "Azerbaijan Service and Assessment Network" sözlərinin qısaltmasıdır və "asan" sözü Azərbaycan dilindən tərcümədə "easy" (asan) mənasını verir ki, bu da layihənin əsas məqsədini - dövlət xidmətlərini vətəndaşlar üçün maksimum dərəcədə əlçatan və rahat etməyi əks etdirir. Təşəbbüs Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin (SAPSSI) himayəsi altında hazırlanmışdır və ona Ülvi Mehdiyev rəhbərlik edir.

ASAN xidmətin əsas vəzifələrinə aşağıdakılar daxildir:

• Vətəndaşların dövlət xidmətlərini əldə etmək üçün vaxt və maliyyə xərclərinin azaldılması.
• Vətəndaşlarla məmurlar arasında birbaşa təmasın minimuma endirilməsi hesabına şəffaflığın artırılması və korrupsiyanın aradan qaldırılması.
• Dövlət qulluqçularının işində operativlik, etik davranış və rahatlıq prinsiplərinin tətbiqi.
• Müxtəlif dövlət orqanları tərəfindən xidmətlərin göstərilməsində vahidliyin və koordinasiyanın təmin edilməsi.

ASAN xidmət yaradılana qədər Azərbaycanda dövlət idarəçiliyi sahəsində ciddi problemlər mövcud idi: bürokratiya, korrupsiya, aşağı səmərəlilik və şəffaflığın olmaması. Məsələn, pasport və ya sürücülük vəsiqəsi kimi sənədlərin alınması həftələrlə vaxt apara bilər və çox vaxt korrupsiya sxemləri ilə müşayiət olunurdu. 2011-ci ildə Azərbaycan Transparency International-ın Korrupsiya Qavrayışı İndeksində 143-cü yeri tuturdu ki, bu da islahatların zəruriliyini vurğulayırdı.

İş prinsipləri və xidmətlər

ASAN xidmət "bir pəncərə" modeli üzrə fəaliyyət göstərir və müxtəlif dövlət qurumlarının nümayəndələrini bir dam altında birləşdirir. Bu, vətəndaşlara bir çox müəssisələri ziyarət etmək zərurəti olmadan bir yerdə geniş xidmətlər spektri almağa imkan verir. 2025-ci ilin aprel ayına ASAN xidmət aşağıdakılar da daxil olmaqla 360-dan çox xidmət göstərir:

• Şəxsiyyət vəsiqələrinin, pasportların və sürücülük vəsiqələrinin verilməsi və dəyişdirilməsi.
• Nikahların, doğumların və ölümlərin qeydiyyatı.
• Əcnəbilər üçün müvəqqəti və daimi yaşayış icazələrinin verilməsi də daxil olmaqla miqrasiya xidməti xidmətləri.
• Daşınmaz əmlakın qeydiyyatı və mülkiyyət hüquqları haqqında arayışların verilməsi.
• 2016-cı ildə istifadəyə verilmiş ASAN Visa sistemi vasitəsilə əcnəbilər üçün elektron vizalar.
• ASAN Kommunal mərkəzləri vasitəsilə elektrik, su və qaz hesablarının ödənilməsi kimi kommunal sektor xidmətləri.

ASAN xidmət mərkəzləri şəffaflıq, operativlik, etik davranış və rahatlıq prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərir. Vətəndaşların rahatlığı üçün xidmətlər həm stasionar mərkəzlərdə, həm də uzaq və çətin əldə edilən rayonlara xidmət göstərən mobil ofislər (Səyyar ASAN xidmət) vasitəsilə əlçatandır.

Bundan əlavə, ASAN xidmət rəqəmsal texnologiyalardan fəal istifadə edir. Vətəndaşlar asan.gov.az saytı vasitəsilə sənədlərin evə və ya iş yerinə çatdırılması da daxil olmaqla onlayn xidmətlər sifariş edə bilərlər. 2020-ci ildən etibarən sənədlərin onlayn tərcüməsi xidməti istifadəyə verilib ki, bu da sənədləri tərcüməyə göndərməyə, xidməti ödəməyə və mərkəzi ziyarət etmədən nəticə əldə etməyə imkan verir.

Nailiyyətlər və beynəlxalq tanınma

İstifadəyə verildiyi gündən ASAN xidmət 2012-2022-ci illər ərzində 8,6 milyon vətəndaşdan 61 milyondan çox müraciəti emal etmiş, əhalinin məmnunluq səviyyəsi isə 99,8%-ə çatmışdır. Bu məlumatlar sistemin yüksək səmərəliliyini təsdiqləyir. Həmin dövrdə mobil ofislər 3 milyondan çox müraciəti emal edib ki, bu da ucqar regionların sakinləri üçün xidmətlərin əlçatanlığının vacibliyini vurğulayır.

ASAN xidmət geniş beynəlxalq tanınma qazanmışdır. 2015-ci ildə o, dövlət xidmətlərinin ən yaxşı təqdim edilməsinə görə BMT mükafatına layiq görülmüş, 2019-cu ildə isə dövlət xidmətləri sahəsində rəqəmsal transformasiyanın təşviqinə görə BMT-nin xüsusi mükafatını almışdır. 2023-cü ilin fevralında Dubayda keçirilən 10-cu Ümumdünya Hökumət Sammitində ASAN xidmət Global Government Excellence Award proqramı çərçivəsində 80 ölkədən olan rəqiblərini qabaqlayaraq "Dünyanın ən yaxşı dövlət xidməti" adına layiq görülüb. 2024-cü ildə şəbəkə həmçinin StartupBlink tərəfindən "Qafqazda startapların ən yaxşı nəticəsi" mükafatını alıb.

ASAN xidmət modeli digər ölkələrdə öyrənilmə və tətbiq edilmə obyektinə çevrilib. 2019-cu ildə dövlət xidmətləri göstərən təşkilatlar üçün Beynəlxalq ASAN Assosiasiyası yaradılıb və ona Azərbaycan, Türkiyə, BƏƏ, Əfqanıstan, İndoneziya, Mərakeş, Monteneqro və Uqanda daxil olub. 2025-ci ilə ASAN xidmət 20-dən çox ölkə və beynəlxalq təşkilatla əməkdaşlıq edərək öz təcrübəsini bölüşür. Məsələn, 2020-ci ildə SAPSSI-nin sədri Ülvi Mehdiyev Mərakeş, Malayziya və İndoneziya da daxil olmaqla səkkiz ölkədə ASAN mərkəzlərinin açılması planlarını elan edib.

Şəbəkənin genişləndirilməsi və innovasiyalar

2025-ci ilin aprel ayına Azərbaycanda 27 ASAN xidmət mərkəzi fəaliyyət göstərir ki, bunlardan 7-si Bakıda, qalanları isə Sumqayıt, Gəncə, Bərdə, Sabirabad, Qəbələ, Masallı, Quba, Mingəçevir, İmişli, Şəki, Şamaxı, Kürdəmir, Tovuz, Ağcabədi, Balakən, Lənkəran və Şuşa kimi regionlarda yerləşir. 2024-cü ildə açılmış Şuşadakı mərkəz 2020-ci il münaqişəsindən sonra Qarabağın azad edilmiş ərazilərində dövlət xidmətlərinin bərpasında mühüm addım oldu. Bu ərazilərdə ilk mərkəz 2022-ci ilin avqustunda Zəngilan rayonunun Ağalı kəndində fəaliyyətə başlayıb, 2023-cü ilin aprelində isə mobil ofis Tərtər rayonunun Talış kəndinin sakinlərinə xidmət göstərib.

ASAN xidmət fəal şəkildə innovasiyalar tətbiq edir. Mərkəzlərdə "Metaverse" platforması, "e-ASAN" avadanlığı və "Charge Box" enerji təchizatı stansiyaları kimi texnologiyalardan istifadə olunur. 2023-cü ildə Salyan rayonunda istirahət zonası, uşaq meydançası və konsert səhnəsi olan mərkəz açılıb ki, bu da vətəndaşların rahatlığına diqqəti vurğulayır.

Çağırışlar və tənqid

Uğurlara baxmayaraq, ASAN xidmət çağırışlarla üzləşir. Problemlərdən biri ən ucqar rayonlarda xidmətlərə bərabər çıxışın təmin edilməsidir, baxmayaraq ki, mobil ofislər bu məsələni qismən həll edir. Bundan əlavə, yeni texnologiyaların tətbiqi personalın daimi təlimi və əhalinin rəqəmsal savadlılığının artırılmasını tələb edir.

Perspektivlər və nəticələr

ASAN xidmət həm Azərbaycan daxilində, həm də onun hüdudlarından kənarda öz təsirini genişləndirməyə davam edir. Qarabağ da daxil olmaqla yeni mərkəzlərin açılması və xidmətlərin daha da rəqəmsallaşdırılması planları təkmilləşdirməyə can atdığını göstərir. Beynəlxalq tanınma və ASAN modelinin digər ölkələrə ixracı onun universallığını və səmərəliliyini vurğulayır.

2025-ci ilin aprel ayına ASAN xidmət Azərbaycanda dövlət idarəçiliyi sahəsində ən uğurlu islahatlardan biri olaraq qalır. Layihə təkcə milyonlarla vətəndaşın həyatını asanlaşdırmayıb, həm də innov