Aşura günü İslam tarixində dərin mənəvi və tarixi əhəmiyyətə malik bir gündür. Hicri təqvimlə Məhərrəm ayının 10-cu gününə təsadüf edən bu gün, müsəlmanlar üçün həm sevinc, həm də kədər rəmzi kimi qeyd olunur. Rəsmi mənbələrə və İslam tarixinə əsaslanaraq, Aşura gününün mənşəyi, dini əhəmiyyəti və 2025-ci ildə Azərbaycanda qeyd olunması ilə bağlı unikal məqalə təqdim edirik.
Aşura gününün tarixi və mənşəyi
Aşura sözü ərəbcə "on" mənasını verən "aşərə" kəlməsindən əmələ gəlib və Məhərrəm ayının 10-cu gününə işarə edir. İslamdan əvvəlki dövrdə ərəblər bu günü müqəddəs sayır, hətta Kəbəni örtüklə örtərək xüsusi mərasimlər keçirərdilər. İslamın gəlişindən sonra Aşura gününün əhəmiyyəti daha da artdı. Həzrət Peyğəmbər Məhəmməd (s.ə.s) Mədinəyə hicrət etdikdən sonra yəhudilərin Aşura günü oruc tutduğunu görüb bunun səbəbini soruşmuşdur. Yəhudilər bu günün Musa peyğəmbərin Fironun zülmündən xilas olduğu gün olduğunu bildirmişdilər. Peyğəmbər (s.ə.s) “Biz Musaya yəhudilərdən daha yaxınıq” deyərək Aşura günü oruc tutmağı müsəlmanlara tövsiyə etmişdir. Hədislərdə qeyd olunur ki, Aşura günü orucu keçmiş ilin günahlarına kəffarədir. Yəhudilərdən fərqlənmək üçün isə müsəlmanlara 9-cu və 10-cu günləri, yaxud 10-cu və 11-ci günləri birlikdə oruc tutmaq məsləhət görülmüşdür.
Aşura günü İslam tarixində bir çox mühüm hadisə ilə əlaqələndirilir. Rəvayətlərə görə, bu gün Nuh peyğəmbərin gəmisi Cudi dağında quruya çıxmış, İbrahim peyğəmbər atəşdən xilas olmuş, Yunus peyğəmbər balığın qarnından azad edilmişdir. Lakin Aşura gününün ən kədərli hadisəsi Hicri 61-ci il (miladi 680-ci il) Məhərrəm ayının 10-da Kərbəla döyüşündə baş vermişdir. Bu gün İmam Hüseyn ibn Əli, Peyğəmbər Məhəmmədin (s.ə.s) nəvəsi, Üməyyə xəlifəsi Yezid ibn Muaviyyənin ordusu tərəfindən şəhid edilmişdir. İmam Hüseyn və onun 72 yaxını Kərbəlada ədalət uğrunda mübarizə apararaq şəhadətə çatmış, bu hadisə İslam tarixində dərin iz qoymuşdur.
Aşura gününün dini əhəmiyyəti
Aşura günü müsəlmanlar üçün iki fərqli məna daşıyır. Sünni müsəlmanlar üçün bu gün şükranlıq və ibadət günüdür. Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s) Aşura günündə oruc tutmağı tövsiyə etmiş, bu günün fəzilətini vurğulamışdır. Sünni ənənəsində Aşura günü oruc tutmaqla yanaşı, sədəqə vermək, ailəyə qayğı göstərmək və ibadətlə məşğul olmaq müstəhəb sayılır. Bəzi rəvayətlərdə Aşura günü ailəyə bol ruzi gətirmək üçün xüsusi yeməklər hazırlanması da qeyd olunur.
Şiə müsəlmanlar üçün isə Aşura günü kədər və matəm günüdür. Kərbəla faciəsi şiə icması üçün ədalət və zülmə qarşı mübarizənin simvoluna çevrilmişdir. İmam Hüseynin (ə) şəhadəti bu icma tərəfindən hər il Məhərrəm ayının ilk 10 günü ərzində əzadarlıq mərasimləri ilə yad edilir, Aşura günü isə bu mərasimlərin kulminasiya nöqtəsidir. Şiələr bu gün oruc tutmur, əksinə, matəm mərasimləri keçirir, mərsiyələr oxuyur və Kərbəla şəhidlərinin əzablarını xatırlayır.
2025-ci ildə Aşura günü Azərbaycanda
Azərbaycan Respublikası Elm və Təhsil Nazirliyi Nəsrəddin Tusi adına Şamaxı Astrofizika Rəsədxanasının hesablamalarına əsasən, 2025-ci ildə Məhərrəm ayı miladi təqvimlə iyunun 26-da başlayacaq. Buna görə Aşura günü – Məhərrəm ayının 10-cu günü – iyulun 5-nə təsadüf edəcək. Azərbaycanda Aşura günü həm dini, həm də sosial əhəmiyyətə malikdir və rəsmi olaraq qeyri-iş günü kimi qeyd olunur.
Azərbaycanda Aşura günü həm şiə, həm də sünni icmaları tərəfindən hörmətlə anılır. Şiə icması üçün bu gün əzadarlıq mərasimləri ilə keçir. Hüseyniyyələrdə və məscidlərdə mərsiyələr oxunur, İmam Hüseynin (ə) şəhadəti xatırlanır. Kərbəla faciəsini təsvir edən tamaşalar (təziyə) səhnələşdirilir, yürüşlər təşkil olunur. Bu mərasimlər zamanı "Ziyarət Aşura" duası oxunur, İmam Hüseynin (ə) ədalət uğrunda mübarizəsi vurğulanır. Sünni müsəlmanlar isə Aşura günündə oruc tutmaqla və ibadətlə məşğul olmaqla bu günü qeyd edirlər.
Azərbaycanda Aşura günü icmalar arasında həmrəyliyi gücləndirən bir amildir. Hər iki icma İmam Hüseynə (ə) dərin sevgi və hörmət bəsləyir. Ölkədə bu gün ərzində sədəqə verilməsi, kasıblara yemək paylanması və dini tədbirlərin keçirilməsi ənənəsi də geniş yayılmışdır. Məsələn, bəzi bölgələrdə Aşura günü "hədiyyə qazanları" hazırlanır və icma üzvləri arasında paylanır.
Aşura gününün tövsiyə olunan əməlləri
Aşura günü müsəlmanlar üçün bir sıra ibadət və əməllər tövsiyə olunur:
- Oruc tutmaq: Sünni müsəlmanlar üçün Aşura günü orucu böyük savab qazandırır. 9-cu və 10-cu günləri birlikdə oruc tutmaq ənənəsi geniş yayılmışdır.
- Dua və zikr: Aşura günü xüsusi dualar, məsələn, "Ziyarət Aşura" duası oxunur. Şiələr bu duanı İmam Hüseynə (ə) həsr edir.
- Sədəqə vermək: Hədislərdə Aşura günü sədəqə verməyin ailəyə bərəkət gətirdiyi qeyd olunur.
- İcma ilə birgə ibadət: Məscidlərdə və Hüseyniyyələrdə keçirilən mərasimlərdə iştirak etmək, dini söhbətlərə qoşulmaq tövsiyə olunur.
Aşura gününün müasir dövrdə əhəmiyyəti
Aşura günü təkcə tarixi hadisələrin xatırlanması ilə məhdudlaşmır, həm də müsəlmanlar üçün mənəvi təfəkkür və ədalət dəyərlərini dərk etmək üçün bir fürsətdir. İmam Hüseynin (ə) Kərbəla döyüşündə göstərdiyi müqavimət zülmə qarşı mübarizənin simvolu kimi qəbul edilir. Bu gün həm şiə, həm də sünni müsəlmanlar üçün birləşdirici bir amildir. Azərbaycanda Aşura günü icmalar arasında sevgi, həmrəylik və qarşılıqlı hörməti gücləndirir.
Aşura gününün universal əhəmiyyəti onun ədalət və haqq uğrunda mübarizə mesajında gizlidir. Mahatma Qandinin “Əgər Hindistan xalqı azad olmaq istəyirsə, İmam Hüseynin Aşura məktəbini öyrənsin” sözləri bu günün təkcə müsəlmanlar üçün deyil, bütün bəşəriyyət üçün dəyərli olduğunu göstərir.
Nəticə
Aşura günü İslam tarixində həm kədər, həm də şükranlıqla dolu bir gündür. 2025-ci ildə Azərbaycanda bu gün iyulun 5-nə təsadüf edəcək və ölkədə dərin hörmətlə qeyd olunacaq. Şiə icması üçün əzadarlıq, sünni icması üçün isə ibadət günü olan Aşura, hər iki icmanı İmam Hüseynin (ə) ədalət uğrunda mübarizəsi ətrafında birləşdirir. Azərbaycanda Aşura günü həm dini, həm də sosial əhəmiyyətə malikdir, icmalar arasında həmrəyliyi və mənəvi dəyərləri ön plana çıxarır. Bu gün müsəlmanlara keçmişdən dərs çıxarmaq, ədalət və sevgi dəyərlərini yaşatmaq üçün dəyərli bir fürsət təqdim edir.
