Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı

"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı - Azərbaycanın ən yüksək dövlət mükafatıdır, həyatını vətənin müdafiəsinə, dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsinə və milli dəyərlərin yaradılmasına həsr edənlərin qəhrəmanlıqlarını əbədiləşdirmək üçün təsis edilmişdir. "Qızıl Ulduz" medalı (Qızıl Ulduz) ilə müşayiət olunan bu mükafat, müstəsna cəsarət və vətənpərvərliyi simvolizə edir və ölkənin tarixinin və mədəniyyətinin mühüm bir hissəsinə çevrilmişdir.

Adın təsis edilməsi tarixi

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adı ölkənin müstəqilliyinin bərpasından qısa müddət sonra, 25 mart 1992-ci ildə təsis edilmişdir. Mükafat üçün qanunvericilik əsası 15 iyul 1992-ci il tarixli ayrıca qanunla təsdiqlənmişdir ki, bu da bu fəxri statusun simvolu kimi "Qızıl Ulduz" medalını təsis etmişdir. 25 dekabr 1995-ci ildən etibarən ad haqqında qanun tam qüvvəyə minmiş, ciddi meyarlar müəyyən etmişdir: mükafat yalnız bir dəfə bir şəxsə ərazi bütövlüyünün qorunması, dövlətin möhkəmləndirilməsi və milli dəyərlərə töhfə daxil olmaqla millət qarşısında göstərdiyi xüsusi xidmətlərə görə təqdim edilir.

Adın yaradılması Azərbaycan tarixinin mürəkkəb dövrünə təsadüf etmişdir. 1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından sonra ölkə Birinci Qarabağ müharibəsinə (1991-1994) cəlb olunmuş və bu ada layiq görülmüş bir çox qəhrəmanlar Qarabağ uğrunda döyüşlərdə, doğma torpağı erməni təcavüzündən qoruyarkən özlərini göstərmişlər.

Mükafatın meyarları və əhəmiyyəti

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı sadəcə bir titul deyil, ümummilli əhəmiyyət kəsb edən müstəsna xidmətlərin tanınmasıdır. Ad aşağıdakılara görə verilir:

• Ölkənin müdafiəsində qəhrəmanlıq: Hərbi münaqişələrdə, xüsusilə Qarabağ müharibələrində göstərilən qəhrəmanlıqlar bir çox qəhrəmanların təltif edilməsi üçün əsas olmuşdur.

• Dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi: Azərbaycanın müstəqilliyinin və suverenliyinin inkişafına töhfə.

• Milli dəyərlərin yaradılması: Mədəni və mənəvi irsin qorunmasına kömək edən fəaliyyət.

Titulla birlikdə təqdim edilən "Qızıl Ulduz" medalı mükafatın ən yüksək statusunu vurğulayır. Ad həm sağlığında, həm də ölümündən sonra verilə bilər və çox vaxt geniş ictimai tanınma ilə müşayiət olunur.

Azərbaycan Qəhrəmanları: Qəhrəmanlıq nümunələri

Adın təsis edildiyi vaxtdan bəri yüzdən çox insan Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür, onların bir çoxu Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrində göstərdikləri qəhrəmanlıqlara görə. Burada bir neçə parlaq nümunə var:

• Albert Aqarunov (1969-1992): Tankçı, dağ yəhudisi, Azərbaycan xalqının birliyinin simvoluna çevrilmişdir. Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı o, çoxlu sayda düşmən texnikasını məhv edən tanka komandanlıq edirdi. Onun "yəhudi buterbrod" taktikası bir atəşlə bir neçə hədəfi səmərəli şəkildə vurmağa imkan verirdi. Aqarunov 8 may 1992-ci ildə Şuşanın müdafiəsi zamanı həlak olmuş, 7 iyun 1992-ci il tarixli prezident fərmanı ilə ölümündən sonra Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür.

• Mübariz İbrahimov (1988-2010): 2010-cu ildə təkbaşına erməni dayaq məntəqəsinə hücum edərək, düşmənin əhəmiyyətli sayda əsgərini məhv edən kiçik çavuş. Onun qəhrəmanlığı gəncləri ruhlandırmış və həlak olduqdan sonra prezident İlham Əliyevin fərmanı ilə ölümündən sonra Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür.

• Salatın Əsgərova (1961-1991): Qarabağdakı hadisələri işıqlandırarkən erməni döyüşçüləri tərəfindən öldürülən jurnalist. Onun cəsarəti və peşəsinə sədaqəti onu söz azadlığı və vətənpərvərliyin simvoluna çevirmişdir.

• Natiq Qasımov (1975-1992): Qarabağ uğrunda döyüşlərdə qəhrəmanlığı millətin yaddaşında qalan gənc döyüşçü. 2024-cü ildə prezident İlham Əliyev qeyd etmişdir ki, Ermənistan hələ də Qasımovun qalıqlarının yeri barədə məlumat verməyib, bu da onun xatirəsinin əhəmiyyətini vurğulayır.

Bu adlar hərbi əməliyyatlardan tutmuş insanların xilas edilməsi və ya milli maraqların qorunması kimi mülki cəsarət aktlarına qədər qəhrəmanlıqları müxtəlif olan qəhrəmanların uzun siyahısının yalnız bir hissəsidir.

Qalmaqallar və ziddiyyətlər

Adın verilməsinin bəzi halları mübahisələrə səbəb olmuşdur. Məsələn, 2012-ci ildə 2004-cü ildə erməni zabiti Qurgen Marqaryanı öldürdüyünə görə Macarıstanda məhkum edilmiş Ramil Səfərov Azərbaycana ekstradisiya edilmiş, prezident İlham Əliyev tərəfindən əfv edilmiş və Milli Qəhrəman adına layiq görülmüşdür. Bu addım beynəlxalq tənqidə səbəb oldu, çünki Macarıstan Səfərovun cəzasını çəkməyə davam edəcəyini gözləyirdi. Azərbaycanda isə onu qəhrəman kimi qarşıladılar ki, bu da Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı mürəkkəb milli əhval-ruhiyyəni vurğulayır.

Digər mübahisəli hal 2020-ci ildə bu ada layiq görülmüş İbad Hüseynovla bağlıdır. Onun mükafatlandırılması 1990-cı illərdə çəkilmiş, erməni kişisinin kəsilmiş başı ilə pozada göründüyü şəkillər səbəbindən suallar doğurmuşdur ki, bu da hərbi cinayət kimi qəbul edilir.

Xatirə və irs

Azərbaycanın Milli Qəhrəmanları abidələr, xatirə lövhələri, küçə və məktəb adları vasitəsilə ictimai yaddaşda əbədiləşdirilmişdir. Məsələn, Bakıdakı 154 nömrəli məktəb Albert Aqarunovun şərəfinə adlandırılmışdır və onun Şəhidlər Xiyabanındakı məzarı ziyarət yerinə çevrilmişdir. Hərbi və dövlət xadimlərinin iştirakı ilə Mübariz İbrahimovun şərəfinə keçirilən anım mərasimləri kimi illik xatirə mərasimləri keçirilir.

Milli Qəhrəman adı milli ruhun möhkəmləndirilməsində mühüm rol oynayır. O, gəncləri vətənpərvərliyə və vətənə xidmətə ruhlandırır, xüsusilə də 2020-ci il İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası kontekstində, "Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı" medalı ilə təltif edilmiş 83 nəfər kimi yeni qəhrəmanlar milli qürur panteonunu zənginləşdirmişdir.

Nəticə

"Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adı təkcə mükafat deyil, həm də birlik, dözümlülük və vətənə məhəbbət rəmzidir. Tankçılardan və pilotlardan tutmuş jurnalistlərə və ictimai xadimlərə qədər, Azərbaycan qəhrəmanları öz ölkələrini qorumaq istəyi ilə birləşmiş cəmiyyətin müxtəlif təbəqələrini təmsil edirlər. Tarixdə əbədiləşdirilmiş onların qəhrəmanlıqları yeni nəsilləri ilhamlandırmağa davam edir, azadlıq və müstəqilliyin qiymətini xatırladır.