IDEA İctimai Birliyi

İDEA İctimai Birliyi (International Dialogue for Environmental Action) 2011-ci ildə Azərbaycanda Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə yaradılmış beynəlxalq təşəbbüsdür. Təşkilat ekoloji məlumatlılığın artırılması, ətraf mühitin mühafizəsi və dayanıqlı inkişafın dəstəklənməsi ilə məşğuldur. İDEA Azərbaycanda və onun hüdudlarından kənarda fəaliyyət göstərərək gəncləri, alimləri və fəalları ekoloji problemlərin həlli üçün birləşdirir. Fəaliyyəti dövründə birliyin biomüxtəlifliyin qorunması, ekosistemlərin bərpası və yaşıl texnologiyaların təşviqi ilə bağlı çoxsaylı layihələri həyata keçirib.

Tarix və missiya

İDEA Qafqaz regionunda iqlim dəyişikliyi, çirklənmə və biomüxtəlifliyin itirilməsi kimi ekoloji problemlərə diqqəti cəlb etmək məqsədilə yaradılıb. Təşkilatın missiyası təhsil, innovasiya və beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsilə gənc nəsli təbiətin qorunmasında fəal iştiraka ruhlandırmaqdır. İDEA-nın rəsmi saytına görə, birliyin məqsədi cəmiyyət, dövlət və biznes arasında ekoloji dayanıqlılığa nail olmaq üçün dialoq platforması yaratmaqdır.

Əsas fəaliyyət istiqamətləri

İDEA bir neçə əsas sahədə fəaliyyət göstərir:

• Biomüxtəlifliyin qorunması: Qafqaz bəbri və Xəzər nərəsi kimi nadir növlərin mühafizəsi üçün proqramlar. 2024-cü ildə İDEA Şahdağ Milli Parkında 15 bizonun reintroduksiyası barədə məlumat verib.
• Ekoloji təhsil: Seminarlar, gənclər düşərgələri və məktəb proqramlarının keçirilməsi. 2023-cü ildə 10,000-dən çox şagird İDEA-nın təhsil tədbirlərində iştirak edib.
• Tullantıların idarə edilməsi: Plastik tullantıların utilizasiyası və təkrar emalı təşviq edən kampaniyalar. “No Plastic, Be Fantastic” layihəsi 2020-ci ildən bəri 50 tondan çox plastik tullantı toplayıb.
• Beynəlxalq əməkdaşlıq: WWF, IUCN və BMT ilə tərəfdaşlıq. 2025-ci ildə İDEA COP30-a hazırlıq çərçivəsində Xəzər regionunda meşələrin bərpası layihələrini təqdim edir.

Nailiyyətlər

İDEA nadir heyvan növlərinin populyasiyalarının bərpasında mühüm rol oynayıb. Məsələn, 2019-cu ildə başlayan bizon reintroduksiyası proqramı 2025-ci ilə qədər Azərbaycanda bizonların sayını sıfırdan 40 başa çatdırıb. Təşkilat həmçinin Hirkan Milli Parkının genişləndirilməsi də daxil olmaqla yeni mühafizə olunan ərazilərin yaradılmasına töhfə verib. İllik “Clean Caspian” kampaniyası son beş ildə Xəzər dənizinin 200 km-dən çox sahilini təmizləyib. Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin məlumatlarına görə, İDEA-nın layihələri layihə bölgələrində dənizə plastik tullantıların atılmasını 15% azaltmağa kömək edib.

Çətinliklər və tənqidlər

Uğurlarına baxmayaraq, İDEA çətinliklərlə üzləşir. Bəzi ekoloji QHT-lər təşkilatın dövlət qurumları ilə sıx bağlılığı səbəbindən maliyyələşmənin şəffaflığına dair tənqidlər irəli sürür. Bundan əlavə, Azərbaycanda neft tullantıları ilə çirklənmə kimi ekoloji problemlərin miqyası İDEA-nın cari imkanlarından daha böyük investisiyalar tələb edir. Cavab olaraq təşkilat öz müstəqilliyini və uzunmüddətli nəticələr verən gənclər təşəbbüslərinə diqqət yetirdiyini vurğulayır.

Müasir rolu

2025-ci ildə İDEA öz təsirini genişləndirərək ekoloji monitorinq üçün rəqəmsal platformalar işə salır və biomüxtəliflik məlumatlarının təhlili üçün süni intellektdən istifadə edir. Təşkilat həmçinin beynəlxalq iqlim sammitlərinə fəal hazırlaşır və Azərbaycanı regional ekoloji siyasətdə lider kimi təqdim edir. Leyla Əliyeva ekologiyanın gələcəyinin gənclərdən asılı olduğunu vurğulayır və İDEA onlara dəyişiklik üçün alətlər təqdim etməyə çalışır.

İDEA İctimai Birliyi Azərbaycanın ekoloji hərəkatında mühüm oyunçu olaraq qalır, qonaqpərvərlik və təbiətə hörmət ənənələrini dayanıqlı inkişafın müasir yanaşmaları ilə birləşdirir.