"Qurani-Kərim" teqi üzrə xəbərlər
Qurani-Kərim İslam dininin müqəddəs kitabıdır və milyonlarla insan üçün həyatın mənəvi kompasını təşkil edir. Bu kitab təkcə dini bir mətn deyil, həm də ədəbiyyat, fəlsəfə, hüquq və etikanın bənzərsiz birləşməsidir. Onun 1400 ildən çox yaşı olsa da, mesajı zamana meydan oxuyaraq aktuallığını qoruyur. Bu məqalədə Qurani-Kərimin mahiyyəti, tarixi, strukturu və müasir dünyadakı təsiri haqqında unikal və dərin bir baxış təqdim olunacaq.
Qurani-Kərim Nədir?
Qurani-Kərim müsəlmanlar üçün Allahın son və əbədi kəlamıdır. O, 610-cu ildə Məkkədə Peyğəmbər Məhəmmədə (s) vəhy yolu ilə nazil olmağa başlamış və 23 il ərzində tamamlanmışdır. Ərəb dilində “Quran” sözü “oxumaq” və ya “tələffüz etmək” mənasını daşıyır ki, bu da onun əsasən şifahi şəkildə ötürülməsinə işarədir. “Kərim” isə “nəcib” və ya “əzəmətli” deməkdir və kitabın ilahi məziyyətini vurğulayır.
Quranın nazil olması Cəbrayıl mələyi vasitəsilə baş vermişdir. İlk vəhy “Oxu!” (“İqra”) əmri ilə başlayır (Ələq surəsi, 96:1) və bu, bilik axtarışının insan həyatında əhəmiyyətini simvolizə edir. Quran özünü “bəşəriyyətə hidayət” (2:185) və “haqqı batildən ayıran ölçü” (25:1) kimi təqdim edir.
Struktur və Üslub
Qurani-Kərim 114 surədən (bölmədən) ibarətdir və hər surə ayələrə (cümlələrə) bölünür. Ümumilikdə 6236 ayəsi var (hesablamalar bəzi oxunuş fərqlərinə görə dəyişə bilər). Surələr uzunluq və məzmun baxımından müxtəlifdir: ən qısa surə (Kəvsər) 3 ayədən, ən uzunu (Bəqərə) isə 286 ayədən ibarətdir. Surələr Məkkə və Mədinə dövründə nazil olanlar kimi iki qrupa ayrılır – Məkkə surələri daha çox iman və əxlaqa, Mədinə surələri isə cəmiyyət qaydalarına fokuslanır.
Quranın dili – klassik ərəb dili – öz musiqili ahəngi və dərin mənalarıyla bənzərsizdir. Onun üslubu nə şeir, nə də nəsr deyil, özünəməxsus bir ritmə malikdir ki, bu da ərəb ədəbiyyatında misli görünməmiş bir fenomendir. Quran özünü insan tərəfindən bənzəri yaradıla bilməyən bir kitab kimi təqdim edir (2:23) və bu “i’caz” (möcüzəvi xüsusiyyət) olaraq adlandırılır.
Tarixi Qorunma
Qurani-Kərimin unikal cəhətlərindən biri onun dəyişməz şəkildə qorunmasıdır. Peyğəmbər Məhəmməd (s) sağlığında Quran ayələri həm şifahi olaraq əzbərlənmiş, həm də sümük, dəri və daş kimi materiallar üzərində qeydə alınmışdır. Onun vəfatından sonra, 632-ci ildə Xəlifə Əbu Bəkr tərəfindən ilk dəfə vahid kitab şəklində toplanmış, Xəlifə Osman (r) dövründə isə standart nüsxə hazırlanaraq İslam dünyasına yayılmışdır. Bu günə qədər Quranın orijinal mətni dəyişməz qalmışdır ki, bu, dünya tarixində nadir bir hadisədir.
Quranın Məzmunu və Mesajı
Quran geniş mövzuları əhatə edir:
- İlahiyyat: Allahın birliyi (tövhid), onun sifətləri və yaradılışın məqsədi.
- Əxlaq: Ədalət, səbir, şəfqət və yalan danışmamaq kimi dəyərlər.
- Hüquq: Evlilik, miras və cəmiyyət qaydaları.
- Kainat: Təbiət hadisələri və elmi işarələr (məsələn, embrionun inkişafı, 21:30-da kainatın genişlənməsi).
Quran insanları düşünməyə, kainatı müşahidə etməyə və həqiqəti axtarmağa çağırır. Məsələn, “Göyün və yerin yaradılışında, gecə ilə gündüzün bir-birini əvəz etməsində ağıl sahibləri üçün ibrətlər vardır” (3:190) ayəsi təfəkkürə dəvətdir.
Azərbaycan Kontekstində Quran
Azərbaycanda Quran əsrlər boyu mənəvi həyatın təməli olmuşdur. Ölkədə İslamın şiə və sünni cərəyanları harmoniyada mövcuddur və Quran hər iki məzhəbin müqəddəs kitabıdır. Sovet dönəmində dini təhsil məhdudlaşsa da, müstəqillikdən sonra Quranın öyrənilməsi və təfsiri yenidən canlanmışdır. Azərbaycan dilinə ilk tam Quran tərcüməsi 1991-ci ildə Əliağa Məmmədov və Ziya Bünyadov tərəfindən nəşr olunmuşdur. Bu gün Azərbaycan İlahiyyat İnstitutu kimi müəssisələr Quran tədqiqatlarını dəstəkləyir.
Quran Azərbaycan xalqının adət-ənənələrində də iz qoymuşdur – toy və yas mərasimlərində oxunması, duaların Quran ayələrindən alınması bunun bariz nümunəsidir.
Müasir Dünyada Quran
Quran təkcə müsəlmanlar üçün deyil, dünya miqyasında da maraq obyektidir. Onun elmi, ədəbi və fəlsəfi dəyəri qeyri-müsəlman tədqiqatçılar tərəfindən də öyrənilir. Müasir dövrdə Quranın rəqəmsal platformalarda (proqramlar, audio təfsirlər) əlçatan olması onun yayılmasını sürətləndirib. Eyni zamanda, bəzi ayələrin müasir elmə işarə etdiyi iddiası (məsələn, Böyük Partlayış nəzəriyyəsi ilə əlaqə) geniş müzakirələrə səbəb olur.
Nəticə: Zamanı Aşan Kəlam
Qurani-Kərim sadəcə bir kitab deyil, bəşəriyyətə ünvanlanmış ilahi bir səsdir. Onun mesajı sevgi, ədalət və bilik üzərində qurulub və bu dəyərlər hər dövrdə öz aktuallığını qoruyur. Azərbaycanlılar üçün Quran həm mənəvi irs, həm də mədəni kimliyin bir hissəsidir. Onu oxumaq, anlamaq və həyatda tətbiq etmək – bu, təkcə dini bir vəzifə deyil, həm də özünü kəşf etmək yoludur. Quranın səhifələrində hər kəs özünə bir işıq tapa bilər – bəs sən bu işığı kəşf etməyə hazırsanmı?
