"TDT-nin Budapeşt sammiti" teqi üzrə xəbərlər
2025-ci ilin 20-21 may tarixlərində Budapeşt Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) dövlət başçılarının qeyri-rəsmi sammitinə ev sahibliyi edəcək. Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanın dəstəyi ilə təşkil olunan bu tədbir TDT-nin müşahidəçi ölkəsində ilk dəfə keçiriləcək. Sammitin mövzusu “Şərq və Qərbin görüş nöqtəsi” seçilib ki, bu da təşkilatın Türk dünyası ilə Avropa arasında əlaqələri möhkəmləndirmək istəyini vurğulayır. Sammit iştirakçı ölkələr arasında iqtisadiyyat, mədəniyyət və təhlükəsizlik sahələrində əməkdaşlığın inkişafında mühüm addım olacaq.
Tarix və kontekst
2009-cu ildə Naxçıvan Sazişi əsasında qurulan Türk Dövlətləri Təşkilatı Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan, həmçinin müşahidəçi statusunda Macarıstan və Türkmənistanı birləşdirir. Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatlarına görə, TDT-nin məqsədi türkdilli ölkələr arasında siyasət, iqtisadiyyat, mədəniyyət və təhsil sahələrində hərtərəfli əməkdaşlığa kömək etməkdir. Budapeştdəki qeyri-rəsmi sammit 2024-cü ildə Macarıstan tərəfindən təklif olunub və Qırğızıstan Prezidenti Sadır Caparovun dəstəyini alıb. Caparov tədbirin Qırğızıstanın TDT-yə sədrliyi dövründə keçirilməsinin vacibliyini qeyd edib.
Məqsədlər və proqram
Budapeşt sammiti iqtisadi əlaqələrin gücləndirilməsi, Orta Dəhliz kimi nəqliyyat koridorlarının inkişafı və mədəni mübadilənin dərinləşdirilməsi kimi əsas məsələlərin müzakirəsinə həsr olunub. Tədbir dövlət başçılarına “Türk dünyası vizyonu – 2040” strategiyasının icrasındakı irəliləyişi qiymətləndirmək və yeni təşəbbüsləri müzakirə etmək imkanı verəcək. Liderlərin energetika təhlükəsizliyi, yaşıl iqtisadiyyat və birgə investisiya layihələri məsələlərini nəzərdən keçirəcəyi gözlənilir.
Müşahidəçi ölkə kimi Macarıstan TDT-də iştirakını gücləndirməyə çalışır və hun-türk irsi vasitəsilə Türk dünyası ilə tarixi bağlılığını vurğulayır. Viktor Orban 2024-cü ilin noyabrında Qırğızıstana səfəri zamanı Budapeştin Türk dövlətləri ilə Avropa İttifaqı arasında körpü olmağa hazır olduğunu bildirdi. Sammitdə BMT və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı kimi beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığın genişləndirilməsi də müzakirə ediləcək.
İştirakçılar
Sammitdə TDT üzvü olan ölkələrin – Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Özbəkistan – dövlət başçıları, həmçinin müşahidəçi ölkələr – Macarıstan və Türkmənistanın nümayəndələri iştirak edəcək. Yüksək səviyyəli nümayəndə heyətlərinin iştirakı gözlənilir ki, bu da tədbirin əhəmiyyətini vurğulayır. TDT-nin baş katibi Kubanıçbek Ömüraliyev artıq hazırlıq məsləhətləşmələri aparıb və sammitin uğurla keçirilməsinə hazır olduğunu bildirib.
Region üçün əhəmiyyəti
Budapeşt sammiti TDT-ni Şərq və Qərb arasında dialoq platforması kimi gücləndirəcək. Azərbaycan üçün bu tədbir Bişkekdə keçirilən 11-ci TDT sammitindən və 2025-ci ildə Azərbaycanda keçiriləcək 12-ci sammitin elanından sonra regional inteqrasiyanın təşviqində növbəti addım olacaq. Sammit həmçinin Macarıstanın Avropanın Türk dünyasının potensialına diqqətini cəlb edə bilən strateji tərəfdaş kimi rolunu vurğulayacaq.
Perspektivlər
Budapeşt sammiti TDT-nin yeni müşahidəçilər və tərəfdaşlar cəlb etməklə genişlənməsi üçün zəmin yaradacaq. Tədbirin uğuru liderlərin birgə layihələrin icrası üçün konkret addımları razılaşdırma qabiliyyətindən asılı olacaq. az.trend.az-ın qeyd etdiyi kimi, TDT Azərbaycanı regional sabitlik məsələlərində dəstəkləməyə davam edir ki, bu da Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması kontekstində müzakirə olunacaq.
TDT-nin 2025-ci ildə Budapeştdə keçiriləcək qeyri-rəsmi sammiti Türk dünyasının birliyini və qlobal inteqrasiyaya can atmasını simvolizə edərək, yeni çağırışlar dövründə Şərqi və Qərbi birləşdirəcək.
