Ali Məhkəmədən quldurluq və soyğunçuluq cinayətləri ilə bağlı MÜHÜM QƏRAR

Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi vahid məhkəmə təcrübəsini müəyyən edən daha bir qərar qəbul edib.

Oxu.Az xəbər verir ki, ittihama görə, qabaqcadan əlbir olan iki şəxs qrup halında birləşib, Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 181.2.1, 181.2.3, 181.2.4, 181.2.5 və 170.3-cü maddələrində nəzərdə tutulan əməli törədərək özgə əmlakını günün işıqlı vaxtı, iş vaxtı ərzində qapısı açıq, mülkiyyətçisi çöldə olan qızıl-zinət əşyalarının satışı mağazasına gəlib.

Şəxs silah qismində tətbiq edilməsi üçün nəzərdə tutulan rezin güllə atan tapança və bıçaq, sellofan torba, tibbi maska və əlcəklə təchiz edilmiş vəziyyətdə mağazaya daxil olub, digər təqsirləndirilən isə kənar şəxs gələcəyi halda məlumat vermək məqsədilə qapının qarşısında dayanmaqla cinayət əməlinin başa çatdırılmasını gözləyib. Şəxs ümumi dəyəri 46 min manatdan çox qiymətləndirilən müxtəlif növ qızıl-zinət əşyalarını sellofan torbaya yığıb və mağazanı tərk etdikdə, mağaza sahibi onları görüb. Mağazanın sahibi talandığını aşkar edərək qrupdan əşyaların geri qaytarılmasına çalışıb, lakin qrup üzvləri hadisə yerindən qaçıblar. Zərərçəkmiş nəqliyyat vasitəsilə qrupu izləyib, təqsirləndirilən izləndiyini görüb əşyaları köməkçiyə verərək yollarını ayırıblar. Zərərçəkmiş əşyaların icraçıda olduğunu zənn edərək təqibi davam etdirib, iki dəfə yolunu kəsib və hər iki halda icraçı üzərindəki tapança ilə hədə-qorxu gələrək hadisə yerini tərk etməyə müvəffəq olub.

Birinci instansiya məhkəməsi mağazadan qızıl-zinət əşyalarını götürməkdə ifadə olunan əməli soyğunçuluq, yolda tapança ilə edilmiş hədəni özünü təqib edəndən qurtarmaq kimi qiymətləndirərək, əməli quldurluqdan soyğunçuluğa tövsif edib. Belə ki, təqsirləndirilən şəxs 180.2.1, 180.2.3, 180.2.5 və 170.3-cü maddələri ilə nəzərdə tutulmuş cinayət əməllərini törətməkdə təqsirli bilinərək 6 il 11 ay, digəri isə 180.2.1,180.2.3 və 180.2.5-ci maddələri ilə nəzərdə tutulmuş cinayət əməllərini törətməkdə təqsirli bilinib və 11 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Apellyasiya instansiyası məhkəməsi hökmü dəyişdrmədən saxlayıb.

Ali Məhkəmənin mövqeyi:

İcraçının tapança ilə edilmiş hədəsi özünü təqib edəndən qurtarmaq kimi deyil, əmlakın qabaqcadan əlbir olan cinayətkar qrupun digər üzvünün (deməli, həm də həmin qrupun üzvü kimi onun özünün) əlində saxlamaq, beləliklə də təqibdən qurtulmaqla fiziki olaraq ələ keçirilən əmlak üzərində sərəncam vermək üçün real (istədiyi kimi həyata keçirilə bilən) imkan əldə etmək cəhdi kimi çıxış edir. Belə olan halda (nə qədər ki, silah qismində istifadə edilən tapança təqib davam etdirildiyi, yəni əmlak üzərində sərəncam vermək imkanı əldə olunmadığı vəziyyətdə zərərçəkmiş şəxsə qarşı tətbiq edilib), bu hərəkət (tapança ilə hədələmə) soyğunçuluq cinayəti başa çatmayan hərəkət kimi qiymətləndirilməlidir.

Məhkəmələrin soyğunçuluq cinayətinin başa çatmış olması haqqında nəticəyə gələrkən həlledici şəkildə istinad etdikləri fakt - ələ keçirilmiş əmlakın sonrakı gedişatda artıq təqib olunmayan köməkçidə olub, fiziki olaraq icraçıda (təqib olunanda) olmaması, əslində araşdırılan cinayətin törədilmə hallarına görə əmlak üzərində sərəncam vermək imkanının əldə edilib-edilməməsi məsələsinin həlli baxımından mühüm əhəmiyyətli xüsusat, əməlin soyğunçuluq kimi tövsifini şərtləndirən hal kimi qiymətləndirilə bilməzdi.

Misal üçün oğurluq və yaxud soyğunçuluq edərkən aşkarlanaraq təqib olunan şəxs fürsət tapıb (təqib edən şəxsin bütöv təqib boyu onu müşahidə edə bilməməsindən istifadə edərək) ələ keçirdiyi qızıl-zinət əşyasını təqibdən qurtulduqdan sonra gəlib götürmək məqsədi ilə qarşısına çıxan hasarın arxasına atırsa və yaxud ağacın budaqları arasında gizlədirsə, bu halda da ələ keçirilmiş əmlak təqibin sonrakı gedişatında cinayət törətmiş şəxsin üzərində fiziki olaraq mövcud olmur. Lakin buna baxmayaraq, sonrakı gedişatda təqib edənə qarşı həyat və ya sağlamlıq üçün təhlükəli zorakılıq və ya belə zorakılıq tətbiq etmə hədəsi işlədildikdə, artıq belə hərəkət müstəsna olaraq təqibdən özünü qurtarmaq üçün deyil, təqibdən qurtulmaqla bərabər həm də əmlaka çatımlığı (quldurluqla da olsa, cinayəti başa çatdırmaq və bu yolla əmlak üzərində sərəncam vermək imkanının əldə olunmasını) təmin etmək üçün istifadə edilən davranış kimi çıxış edir.

Baxılan işdə də icraçı tapançadan atəş açacağı ilə zərərçəkmiş mağaza sahibini (təqib edəni) hədələyərkən qızıl-zinət əşyalarının fiziki olaraq onun üzərində olmaması işlədilən hədənin hüquqi mənasını dəyişən faktor kimi çıxış etmir, çünki başlanğıcından sonunadək (mağazanın qarşısında icraçı mülkiyyətçi ilə üzə-üzə gəldikdən sonra icraçının mülkiyyətçini ikinci dəfə tapança ilə hədələyib ondan qaçıb qurtulmasınadək) icraçının və köməkçinin davranışları (icraçının mağazanın önündən qaçaraq qızıl-zinət əşyaları olan torbanı köməkçiyə verməsi, təqib olunarkən əvvəlcə birlikdə, daha sonra müxtəlif istiqamətlərə qaçmaları, mülkiyyətçi yaxınlaşdığı hər iki halda icraçının onu tapança ilə hədələməsi) əmlakın cinayətkar qrupun əlində saxlanılaraq onun üzərində sərəncam vermək imkanının əldə olunmasına xidmət edən qabaqcadan və hadisənin gedişatına görə onun axarında razılaşdırılmış hərəkətlər kompleksi kimi özünü göstərir.

Belə vəziyyətdə birinci instansiya məhkəməsinin və onunla razılaşan apellyasiya instansiyası məhkəməsinin əslində başlanğıcında oğurluq kimi təzahür edən, ortada soyğunçuluğa keçən, sonda özgə əmlakının cinayətkar qrupun əlində saxlanılması (o cümlədən icraçının əmlaka çatımlığının təmin edilməsi) üçün zərərçəkmişə qarşı tapançadan atəş açma hədəsi ilə müşayiət edilən hərəkətlərin qiymətləndirilməsi (hüquqi tövsifi baxımından) həlledici olmayan faktlardan (hədə işlədildiyi anda qızıl-zinət əşyaları olan torbanın təqib olunan və hədəni işlədən icraçıda deyil, başqa səmtdə qaçdığı üçün təqib olunmayan köməkçidə olmasından) çıxış etməklə icraçının əşyalar olan torbanı köməkçiyə verməsi və sonuncunun qaçması ilə əmlak üzərində sərəncam vermək imkanının əldə olunması (müvafiq olaraq da soyğunçuluq cinayətinin başa çatması), icraçının tapança ilə zərərçəkmişi hədələməsinin isə soyğunçuluq cinayəti başa çatdıqdan sonra baş verməsi (müvafiq olaraq da əhəmiyyətsiz hal olmaqla əməlin quldurluq kimi tövsif edilməsi üçün əsas verməməsi) haqqında nəticələr çıxarmaları düzgün - sübutların məzmunu və işin həqiqi halları ilə uzlaşan mövqe kimi qəbul edilə bilməz. İcraçının öz hədələrini qabaqcadan əlbir olan qrup tərəfindən özgə əmlakı üzərində istədikləri kimi sərəncam vermək imkanı əldə olunmadığı vəziyyətdə (qrupun mənafeyi üçün) işlətməsi nəzərə alındıqda, əməlin hüquqi tövsifi baxımından hədənin xarakterinin (həyat və ya sağlamlıq üçün təhlükəli olub-olmamasının) dəqiq müəyyən edilməsinin nə qədər əhəmiyyətli olduğu açıq-aşkar görünür.

Ali Məhkəmə zərərçəkmiş şəxsin məhkəmədə dindirilərkən icraçının onu tapança ilə hədələdikdə bundan qorxmamasını bildirməsinə diqqəti çəkərək onu qeyd edib ki, özü-özlüyündə bu hal hədənin həyat və ya sağlamlıq üçün təhlükə kəsb etməməsi barədə nəticə çıxarmaq üçün əsas vermir. Çünki şəxsin ona qarşı yönəlmiş hərəkətdən qorxmaması, qəsdin təhlükəli olmamasından deyil, onun özünün cəsarətli, özgüvənli olması kimi keyfiyyətlərindən irəli gələ bilər ki, belə hallarda da qəsdin hansı xarakterdə olması obyektiv hallara (misal üçün, silah qismində istifadə edilən əşyanın xarakteristikasına, hücumun intensivliyinə), habelə cinayət törədən şəxsin öz hərəkətlərinə subyektiv münasibətinə görə qiymətləndirilməlidir.

Qeyd edilənləri nəzərə alaraq, Ali Məhkəmə apellyasiya məhkəməsinin qərarını yeni baxışa göndərib.