ABŞ-də etiraz aksiyaları

2025-ci ilin iyun ayında ABŞ-da prezident Donald Tramp administrasiyasının immiqrasiya reydləri səbəbindən kütləvi etirazlar baş verib. Hadisələrin əsas mərkəzi Los-Anceles olsa da, Nyu-York, Çikaqo, Atlanta və digər şəhərlərdə də həmrəylik aksiyaları keçirilib. Milli Qvardiya və dəniz piyadalarının yerləşdirilməsi gərginliyi artırıb və avtoritarizm ittihamlarına səbəb olub. 

Etirazların Səbəbləri

Etirazlar 6 iyun 2025-ci ildə Los-Ancelesdəki tikiş rayonunda İmmiqrasiya və Gömrük Xidmətinin (ICE) reydlərindən sonra başlayıb. Federal agentlər müəssisələrdə axtarış apararaq onlarla qeyri-qanuni immiqrantı həbs edib. Küçələrin bağlanması və zirehli texnikanın istifadəsi də daxil olmaqla hakimiyyətin hərəkətləri, əksəriyyəti Latın Amerikası əsilli ABŞ vətəndaşları olan yerli sakinlərin narazılığına səbəb olub. Meksika bayrağı etirazların simvolu olaraq immiqrant icmalarının birliyini vurğulayıb. Sosial media, xüsusilə TikTok, reydlərin və polis hərəkətlərinin videolarını yayaraq etirazları gücləndirib.

Hadisələrin Gedişi

9 iyun tarixinə qədər Los-Ancelesdəki etirazlar polislə toqquşmalara çevrilib, polis gözyaşardıcı qaz, rezin güllələr və səs-küy qumbaralarından istifadə edib. Təxminən 150 nəfər həbs olunub, jurnalistlər və etirazçılar xəsarət alıb. Prezident Tramp etirazçıları “üsyankarlar” adlandıraraq Los-Ancelesə 4000 Milli Qvardiya əsgəri və 700 dəniz piyadası göndərib ki, bu, 1965-ci ildən bəri Kaliforniya qubernatorunun sorğusu olmadan ilk belə addım olub. Qubernator Qevin Nyusom Tramp administrasiyasına qarşı məhkəmə iddiası qaldıraraq bunu “ştat suverenliyinə təcavüz” adlandırıb.

10 iyun tarixində Los-Anceles meri Karen Bass şəhər mərkəzində vandallıq və talan halları səbəbindən komendant saatı elan edib. Etirazlar digər şəhərlərə yayılıb: Nyu-Yorkda minlərlə insan Foli meydanında toplaşıb, Omaha şəhərində ət kombinatlarına reydlərə qarşı yürüşlər keçirilib. Repçi Doechii kimi məşhurlar etirazçılara dəstək verib, BMT isə ABŞ hakimiyyətini “əlavə militarizasiyadan” çəkinməyə çağırıb.

Siyasi və İctimai Nəticələr

Tramp administrasiyası ritorikasını sərtləşdirib: baş prokuror Pem Bondi polisi hücum edənlərə qarşı federal təqib vəd edib, Tramp isə 1807-ci il Üsyan Qanununun tətbiq oluna biləcəyini qeyd edib. Qubernator Nyusom prezidenti “demokratiyaya hücum”da ittiham edib. Etirazlar immiqrant hüquqları və ordunun mülki münaqişələrdə rolu haqqında müzakirələrə səbəb olub. Bəziləri, o cümlədən keçmiş konqresmen Adam Kinzinger, etirazlarda Meksika bayraqlarının Trampın anti-immiqrasiya ritorikasına xidmət etdiyini düşünür.

İqtisadi cəhətdən etirazlar qeyri-sabitliklə üst-üstə düşüb: Dünya Bankı Trampın ticarət məhdudiyyətləri səbəbindən 2025-ci il üçün qlobal iqtisadi artım proqnozunu 2,3%-ə endirib ki, bu da sosial gərginliyi artırıb. Rusiyada etirazlar “rəngli inqilablarla” müqayisə edilir, Telegram-da isə “pullu etirazçılar” haqqında şayiələr yayılır, lakin bunun sübutu yoxdur.

Etirazlar Bu Gün

11 iyun 2025-ci ilə qədər etirazlar komendant saatına və həbslərə baxmayaraq davam edir. Los-Ancelesdə polis “kütləvi həbslər” barədə məlumat verir, digər şəhərlərdə isə Vaşinqtonda hərbi paradlara qarşı etirazlar da daxil olmaqla aksiyalar planlaşdırılır. “No Kings” hərəkatı 14 iyun tarixində Konstitusiyaya riayət tələbi ilə ümummilli mitinqlər elan edib. ABŞ-dakı etirazlar təkcə immiqrasiya siyasətinə reaksiya deyil, həm də vətəndaş hüquqları uğrunda mübarizənin simvoluna çevrilib