"İranın "S-300" sistemi var, İsmayıl Haniyənin qətlində isə üçüncü variant yoxdur"

"HƏMAS-ın rəhbəri İsmayıl Haniyənin İranın yeni Prezidenti Məsud Pezeşkianın andiçmə mərasimindən sonra paytaxt Tehranda qaldığı iqamətgahında sui-qəsd nəticəsində öldürülməsi İran-İsrail münasibətlərini yenidən gərginləşdirdi. İran tərəfinin ötəngecəki açıqlamasından belə başa düşülürdü ki, bu gərginlik daha konkret nəticələrlə özünü nümayiş etdirəcək. Hətta İranın Ali Rəhbəri Əli Xamenei "X" sosial şəbəkə hesabında İsraillə hər dəfə münasibətlər daha da gərginləşəndə paylaşdığı ənənəvi tvitini yenidən gündəmə gətirib: "Sionist rejimin sonu yaxınlaşır".

Ardınca isə İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu (SEPAH) bəyanat yaydı: "Netanyahu! Yatma! Raketlərimizi gözləyin!"

İran dövlət televiziyası da tezliklə dünyanın mühüm hadisələrin şahidi olacağını bildirdi.

Buna baxmayaraq, gurultulu bəyanatlar yenə də təhdiddən o tərəfə keçmədi. Nə "sionist rejim"in sonu çatdı, nə SEPAH-ın gözlənilən raketləri işə düşdü, nə də dünya "maraqlı hadisə"lərlə qarşılaşdı. Verilən vədlər sözdən o tərəfə keçmədi.

Bəs söz və əməl olaraq bir-birini təkzib edən bu gedişat nəyin göstəricisidir?

Oxu.Az-ın suallarını hərbi ekspert Azər Bayramov cavablandırıb:

- İran artıq neçənci dəfədir ki, İsraili vurmaqla hədələsə də, yenə də fərqli addım atmadı. Tehran bununla güc nümayiş etdirir, yoxsa bu təhdidlər başqa bir amilə xidmət edir?

- Hərbi-strateji aspektdən baxanda bunun güc nümayişi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Güc nümayişi odur ki, hərbi təlimlər, paradlar və s. bu kimi tədbirlər keçirib əzələ nümayişi edirsən. Ancaq bu cür quru təhdidlər əzələ nümayişindən daha çox, siyasi təzyiqi azaltmağa, daxili auditoriyanı sakitləşdirməyə hesablanmış addımlardır. Çünki əməli olaraq bunun heç bir nəticəsini görmürük. Düzdür, təlimlərdə bu və ya digər təhdidlərin olduğunu da görürük, ancaq effektivlik hansı səviyyədədir - bu da göz qabağındadır.

- Lakin burada da bir ziddiyyət var: əgər bu cür aqressiv reaksiyalar ictimaiyyətin gözünə kül üfürməkdirsə, verilən vədlər havada qalanda həmin ictimaiyyət qarşısında əksinə, daha da aciz duruma düşmək təəssüratı yaranmır ki?

- Birmənalı olaraq elədir. Baxın, istənilən siyasi çaplı bir şəxs qonaq qəbul edildiyi ölkədə sui-qəsdə məruz qalırsa, bu və digər formada qətlə yetirilirsə, bu, həmin dövlətin nüfuzuna çox ciddi zərbədir. Düzdür, bununla bağlı müxtəlif versiyalar səsləndirilir ki, guya İsmayıl Haniyə başqa bir ölkədən atılan raket zərbəsi ilə öldürülüb. Ancaq binanın hazırkı vəziyyətinə baxanda, heç də aviasiya zərbəsinin izinə rast gəlmirik. Üstəlik, hadisədən sonra binanın üzərinə örtük də asılıb ki, bu da hansısa qərara gəlmək üçün problem yaradır. Çünki bina tam açıq vəziyyətdə olsa, müəyyən bir nəticə çıxarmaq olar ki, partlayış daxildən olub, zərbə bayırdan endirilib, yoxsa başqa bir ölkədən?

Bu baxımdan, mən zərbənin uzaq məsafədən, yəni İran sərhədlərindən kənardan endirildiyinə inanmıram. Hücum ya yaxın məsafədən, ya da binanın daxilindən həyata keçirilib. Bu da İranda İsrailə işləyən casus şəbəkəsinin olub-olmaması ilə bağlı suallar yaradır. Ələlxüsus da nəzərə alsaq ki, Haniyə sui-qəsdə məruz qalarkən olduğu bina Prezident Pezeşkianın iqamətgahından 700-800 metr aralıda yerləşir, deməli, bu hadisə hər şeydən əvvəl birinci İranın nüfuzuna xələl gətirir.

- Hadisənin başvermə səbəbləri ilə bağlı müxtəlif versiyalar səslənsə də, hər halda bu, İranın təhlükəsizliyinin sual altında olmasından xəbər vermir?

- Bu, ilk növbədə bilavasitə İran kəşfiyyatının problemidir. Bu aksiomun müzakirəyə ehtiyacı yoxdur. Çünki İsraillə İran arasındakı məsafə uçuş marşrutundan asılı olaraq təxminən 1500-1800 kilometrdir. Bu məsafəni qət edə biləcək raketin dağıdıcı qüvvəsi bizə təqdim edilən görüntüdəki kimi deyil. Ona görə də raketin İsraildən və ya üçüncü ölkədən atılması ilə bağlı ehtimallar istiqaməti başqa yerə yönəltməkdən başqa bir şey deyil. İsmayıl Haniyəni ya yaxın məsafədən vurublar, ya da qaldığı binanın daxilində partlayış olub. Üçüncü variant yoxdur.

- Hətta İran bunun müqabilində belə, yenə də adekvat addım atmadı, hədə-qorxu gəlməklə kifayətləndi...

- Məsələ burasındadır ki, son dövrlər İran HƏMAS-ın siyasi qanadının rəhbəri İsmayıl Haniyədən daha çox, təşkilatın hərbi qanadının lideri Xalid Məşələ isti münasibət bəsləyirdi. Deməli, HƏMAS-ın hərbi qanadının lideri ilə daha yaxın münasibət, hadisənin ölkə hüdudlarından kənarda törədilməsi ehtimallarının az olması və İranın adekvat addımlar atmaması, eləcə də digər variantları nəzərə alanda yenə də nəticə ona çıxır ki, raket kənardan atılmayıb. Nəzərə almaq lazımdır ki, İranın hərbi arsenalında radiolokatorlu axtarış sisteminə malik "S-300" zenit raket kompleksi var. Deməli, İran ölkə ərazisinə daxil olan raketi vura bilməsə belə, radar bu raketi tutmalı və ən azından, həyəcan siqnalı verməlidir ki, potensial təhlükənin qarşısı alınsın. Necə oldu ki, bunların heç biri baş vermədi? Ona görə də mən İranın bu hadisə ilə bağlı gətirdiyi arqumentləri, iddiaları ciddi qəbul etmirəm.

Mərahim Nəsib