30 illiyini qeyd edən Azərbaycan enerjisinin ötən ilinə baxış

2024-cü - enerji ilə dolu daha bir uğurlu ili yola saldıq. Bu il də, əvvəlki illərdə olduğu kimi, Azərbaycanın neft-qaz sektorunda bir çox əlamətdar hadisələrlə yadda qalıb. Belə ki, Azərbaycan 2024-cü ildə ölkə üçün olduqca əlamətdar tarix olan və Azərbaycanı yenidən dünyanın əsas enerji təchizatçılarından birinə çevirməklə ölkə iqtisadiyyatına təkan verən nəhəng "Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasının 30 illiyini qeyd edib.

Təbii ki, geridə qoyduğumuz il Azərbaycanın yanacaq-energetika kompleksi üçün gərgin və məhsuldar olub. Demək olar ki, vidalaşdığımız ildə ölkədə neft və qazın hasilatı, emalı və nəqli ilə bağlı sektor üçün çox uğurlu olub. Belə ki, yerli yanacaq-energetika kompleksində ilin əsas hadisələri iri infrastruktur layihələrinin icrasına başlanması, bərpaolunan enerji mənbələri sahəsində potensialın artırılması, enerji sektorunda beynəlxalq əməkdaşlığın gücləndirilməsi olub desək, yanılmarıq. Bundan başqa, bütün bu məsələlərlə yanaşı, Azərbaycanın etibarlı enerji resursları təchizatçısı kimi mövqeyini möhkəmləndirən və ölkənin iqtisadi artımına əlavə təkan verən qaz təchizatı sahəsində əməkdaşlıq haqqında sazişlərdən gedir. Bircə bunu demək kifayətdir ki, 2024-cü ildə Azərbaycan qazının alıcılarının sayı 12-yə çatıb.

Oxu.Az xəbər verir ki, "Report" 2024-cü ildə baş tutan və yadda qalan ən əlamətdar enerji hadisələrini oxucuları üçün bir daha xatırladıb və Azərbaycanın neft-qaz sektorunda 2025-ci və sonrakı illər üçün perspektivləri və strateji planları müəyyən edən 2024-cü ilin əsas hadisələrinin icmalını təqdim edib.

"Əsrin müqaviləsi"ndə yeni müqavilələr

2024-cü ilin ən əlamətdar hadisələri elə "Əsrin müqaviləsi"nin 30 illiyinin qeyd olunduğu günə təsadüf edib. Bunu həm də enerji sahəsində növbəti illər üçün atılan uğurlu addımlardan biri kimi qiymətləndirmək mümkündür. Belə ki, imzalanan yeni müqavilələr Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti (SOCAR) ilə bp arasında enerji sahəsində uğurlu strateji tərəfdaşlığı daha da genişləndirib.

Müqavilələrdən biri SOCAR ilə bp arasında Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən "Qarabağ" neft yatağı və "Əşrəfi - Dan Ulduzu - Aypara" (ADUA) sahəsinə dair Anlaşma Memorandumunun imzalanması olub. Birinci blok Bakıdan 120 km şərqdə, "Günəşli" yatağından 20-25 km məsafədə, suyun 150-200 metr dərinliyində yerləşən "Qarabağ" neft yatağıdır. Yatağın işlənməsi üzrə 2018-ci ildə imzalanmış və Milli Məclis tərəfindən ratifikasiya olunmuş Risk Xidməti Sazişi (RXS) var.

İkinci blok Bakıdan 90-110 km şimal-şərqdə, suyun 80-180 metr dərinliklərində yerləşən "Əşrəfi - Dan Ulduzu - Aypara" sahəsidir. Bu sahə bir sıra mövcud kəşf olunmuş və perspektiv strukturları əhatə edir. ADUA sahəsinə aid kəşfiyyat, işlənmə və hasilatın pay bölgüsü üzrə saziş (HPBS) 2018-ci ildə imzalanıb.

Həmçinin, SOCAR, bp, MOL, "Inpex", "Equinor", "ExxonMobil", TPAO, ITOCHU və "ONGC Videsh" şirkətləri ilə birlikdə Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda "Azəri" və "Çıraq" yataqları və "Günəşli" yatağının dərinsulu hissəsi (AÇG) üzrə mövcud hasilatın pay bölgüsü sazişinə yeni bir əlavə imzalayıblar. Bu əlavədə AÇG üzrə HPBS-yə tərəflərə AÇG yatağının sərbəst təbii qaz (STQ) ehtiyatlarının kəşfiyyatı, qiymətləndirilməsi, işlənməsi və hasilatı istiqamətində irəliləmək imkanı verən düzəlişlər edilib. AÇG yatağının STQ ehtiyatlarının xeyli iri həcmlərdə - dörd trilyon kubfutadək, təxminən 112 milyard kubmetr olduğu düşünülür.

Sənəd AÇG üzrə mövcud HPBS-nin müddətinin sonunadək, yəni 2050-cu ilədək qüvvədə olacaq. Növbəti 25 il ərzində STQ ehtiyatlarının kəşfiyyatı və qiymətləndirilməsindən asılı olaraq, AÇG yatağında STQ ehtiyatlarının işlənməsinə milyardlarla ABŞ dolları sərmayə qoyulması potensialı var.

Həmçinin, həmin gün SOCAR və bp enerji təchizatı təhlükəsizliyinin artırılması məqsədilə beynəlxalq neft və qaz "upstream" (kəşfiyyat və hasilat) layihələrində potensial əməkdaşlıq imkanlarını araşdırmaq niyyətlərini dəstəkləyən Anlaşma Memorandumu imzalayıblar. Memorandum çərçivəsində şirkətlər beynəlxalq səviyyədə karbohidrogenlərin kəşfiyyatı və hasilatı sahəsində sinerji potensialını və bir sıra yeni investisiya imkanlarını birgə qiymətləndirəcək. Memorandum, həmçinin, bu iki şirkətin dünyaya etibarlı və əlçatan enerji təchizatını təmin etmək imkanlarının qiymətləndirilməsində öz təcrübə və biliklərini bölüşmək niyyətini əks etdirir.

Bununla yanaşı, SOCAR və Macarıstanın "MOL Hungarian Oil and Gas" şirkəti arasında "Şamaxı-Qobustan sahəsi üzrə kəşfiyyat, işlənmə və hasilat haqqında" Anlaşma Memorandumu imzalanıb. Memoranduma əsasən, tərəflər Azərbaycanın karbohidrogen hasilatının daha da artırılması istiqamətində əməkdaşlıq edəcəklər.

Bundan başqa, ötən il Azərbaycan və Türkiyə qaz tədarükü sahəsində iki ölkə arasında strateji əməkdaşlığın dərinləşdirilməsinə yönəlmiş mühüm razılaşmalar əldə ediblər. Bu sazişlər enerji tərəfdaşlığını gücləndirməklə yanaşı, həm də təbii qaz tranzitinin genişləndirilməsinə, regionun daha dayanıqlı inkişafının təmin edilməsinə şərait yaradır.

Belə ki, ötən il iyunun 4-də Bakı Enerji Həftəsi çərçivəsində SOCAR ilə Türkiyənin BOTAŞ şirkəti arasında təbii qazın tədarükü və tranziti sahəsində beş saziş imzalanıb. İmzalanan sazişlər 2024-cü ilin mayın 14-də Azərbaycan və Türkiyə hökumətləri arasında imzalanmış "Təbii qaz sahəsində əməkdaşlıq haqqında Saziş"dən irəli gəlir. Bu müqavilələr sayəsində Azərbaycan qazı Türkiyə vasitəsilə Avropaya və Naxçıvana, Türkmənistan qazı isə Azərbaycan və İran vasitəsilə Türkiyə bazarına çıxacaq. Həmçinin, "Azerbaijan Gas Supply Company Limited" (AGSC) və BOTAŞ şirkətləri Azərbaycan qazının Türkiyəyə tədarükü ilə bağlı ötən il başa çatan müqaviləni 2030-cu ilin sonuna qədər uzadıblar.

Neft sahəsində uğurlar

2024-cü ilin yanvarında bp şirkəti Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən AÇG yatağının işlənməsi layihəsinin operatoru kimi yataqda yeni dördölçülü (4D) yüksəkdəqiqlikli dənizdibi qovşaqlarla seysmik tədqiqat proqramına başlayıb. Tədqiqatın əhatə edəcəyi ərazi, aparılacaq işlərin ümumi dəyəri və müddəti baxımından bu layihə bp-nin dünyada indiyədək həyata keçirdiyi ən böyük seysmik məlumat toplama proqramı olub. AÇG yatağının hazırkı məhsuldar layları olan Balaxanı və Fasilə dəstlərinin tədqiqinə yönəlmiş bu proqram seysmik mənbənin altında 740 kvadrat kilometr, qəbuledicilərin altında isə 507 kvadrat kilometrlik bir ərazini əhatə edəcək. Proqramın ümumi dəyərinin təxminən 370 milyon ABŞ dolları, icra müddətinin isə beş il (2024-28) olacağı planlaşdırılır.

Bu uzunmüddətli proqramın planlanmasına 2023-cü ildən başlanılıb. Proqram çərçivəsində dənizdibi qovşaqlardan, həmçinin bir qoşamənbəli gəmidən ("Murovdağ") və bir qovşaq gəmisindən ("Quba") istifadə etməklə beş il ərzində beş monitorinqin aparılması nəzərdə tutulur.

Bundan başqa, bp ötən ilin aprelindən yatağın işlənməsi çərçivəsində yeni "Azəri Mərkəzi Şərqi" (ACE) platformasından neft hasilatına başlayıb.

Xatırladaq ki, ACE - Xəzər dənizində nəhəng AÇG yatağında quraşdırılmış yeddinci neft hasilatı platformasıdır. AÇG-dən ilk hasilat 1997-ci ildə başlanıb. Platforma və qurğuları gündəlik 100 000 barelədək neft hasilatı gücündə layihələndirilib. Layihənin istismar müddəti ərzində ümumilikdə 300 milyon barelədək neft hasil ediləcəyi proqnozlaşdırılır. Yeni hasil olunan neft əvvəlcə platformadakı texniki emal qurğularından keçəcək, sonra isə 30 düymlük mövcud sualtı ixrac boru kəmərinə qoşulmuş yeni yataqdaxili boru kəməri vasitəsilə təxminən 130 kilometr yol qət edərək Səngəçal terminalına ixrac ediləcək.

Yeri gəlmişkən, 2024-cü ilin dekabrın 13-də AÇG neft yatağından 600 milyonuncu ton neft hasil edilib. Ümumilikdə hasil edilmiş 600 milyon ton neft Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) boru kəməri və Qərb İxrac Boru Kəməri (QİBK) vasitəsilə Azərbaycan, Gürcüstan və Türkiyə ərazilərindən keçməklə dünya bazarlarına nəql edilib. Bu da Azərbaycanın enerji sektorunun davamlı uğurunu təsdiqləyən əhəmiyyətli nailiyyətdir.

Təbii ki, 2024-cü il ölkənin neft bazarı üçün itkisiz də ötüşməyib. Norveçin "Equinor" şirkəti iyulun 19-da SOCAR və Hindistanın "ONGC Videsh Limited" şirkəti ilə AÇG layihəsindəki 7,27% və BTC neft boru kəmərindəki 8,71 % payını bu şirkətlərə satmaq üçün yekun müqavilə imzalayıb. Eyni zamanda, AÇG layihəsində "Equinor"un 7,27%-lik payının 6,655%-ni SOCAR, 0,615%-ni "ONGC Videsh Limited"ə satıb. "Equinor"un BTC-dəki 8,71%-lik payının 7,96%-ni SOCAR, 0,75%-ni isə "ONGC Videsh Limited" əldə edib. Dəyəri 720 milyon ABŞ dolları olan sövdələşmə noyabrın 29-da əldə olunub. Hindistan şirkəti öz növbəsində "Equinor"un AÇG və BTC-dəki səhmlərinin bir hissəsini almaq üçün təxminən 60 milyon ABŞ dolları investisiya ayırdığını açıqlayıb.

Bu sövdələşməni nəzərə alsaq, hazırda tərəflərin layihədə payı "bp plc" - 30,37%, SOCAR - 31,655%, MOL - 9,57%, "ExxonMobil" - 6,79%, "ONGC Videsh" - 2,925% , "Inpex Corp." - 9,31% və ITOCHU - 3,65%, TPAO - 5,73%-dir. "BTC Co" səhmdarları isə "bp plc" - 30,1%, SOCAR - 32,96%, MOL - 8,9%, TPAO - 6,53%, "Eni" və "TotalEnergies" şirkətlərinin hər biri 5%, ITOCHU - 3,4%, "ExxonMobil" və "Inpex" şirkətlərinin hər birinin payı 2,5%, "ONGC Videsh" - 3,11%-dir.

Qaz hasilatında pik səviyyə

Neftdən danışdıqdan sonra mütləq qaz layihələrinə də nəzər yetirmək lazımdır. Çünki geridə qoyduğumuz 2024-cü ildə Azərbaycan təbii qaz sahəsində də böyük uğurlar əldə edib. Belə ki, ötən il Azərbaycanın və dünyanın ən iri qaz-kondensat yataqlarından biri olan "Şahdəniz" yatağında quyuların qazılması ilə qaz hasilatı pik səviyyəsinə çatıb. Hazırda yatağın hasilat gücü gündəlik təqribən 80,7 milyon kubmetr və ya illik təxminən 29,5 milyard kubmetr təşkil edir.

Fevralın 13-də "Şahdəniz" layihəsinin texniki operatoru olan bp şirkəti bu müqavilə sahəsinin işlənməsinin 2-ci mərhələsi çərçivəsində yatağın şimal-şərq cinahında qaz hasilatına başlayıb.

Xatırladaq ki, "Şahdəniz" konsorsiumunun səhmdarları bu yatağın işlənməsinin 2-ci mərhələsi üzrə yekun investisiya qərarını 2013-cü il dekabrın 17-də Bakıda imzalayıblar. "Mərhələ-2"-nin ümumi dəyəri 28 milyard ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilir. "Mərhələ-2" çərçivəsində illik hasilatın ən yüksək həddi 16 milyard kubmetr təşkil edəcək ki, bunun da 10 milyard kubmetri Avropaya, altı milyardı isə Türkiyəyə ixrac üçün nəzərdə tutulub. 2027-ci ilə qədər isə bp qərb, cənub-şərq, cənub-qərb və şimal-şərq cinahlarındakı quyularda mərhələli şəkildə qazmağı planlaşdırır.

Yeri gəlmişkən, istismara verilən vaxtdan indiyədək "Şahdəniz" yatağında 234,3 milyard kubmetr qaz və 48,3 milyon tona yaxın kondensat hasil olunub.

Bununla belə, bu layihənin iştirakçıları üçün ilin ən əlamətdar hadisəsi Macarıstanın MVM şirkətinin buraya daxil olması sayıla bilər. Bu da təbii ki, xarici investorların bu sahəyə sabit marağından xəbər verir. Belə ki, ötən ilin iyunun 6-da bu şirkət "Cənub Qaz Dəhlizi" QSC (SGC) ilə "Şahdəniz" layihəsində 5%-lik payın alınması haqqında Saziş və "Azerbaijan Gas Supply Company Limited" (AGSC) ilə 4%-lik payın alınması ilə bağlı müqavilə imzalayıb. Bu sövdələşmə avqustun 30-da bağlanıb.

Bu əlamətdar alışla "MVM Group" beynəlxalq mövcudluğunu əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirəcək və Qrupun təbii qaz dəyər zəncirindəki mövqeyini daha da şaxələndirəcək. Müqavilə avqustun 30-da bağlanıb. Bununla da SGC-nin "Şahdəniz" layihəsindəki payı 21,02%-dən 16,02%-ə, AGSC-nin Cənubi Qafqaz Boru Kəmərindəki payı isə 21,02 %-dən 17,02 %-ə düşüb.

Yerli "Avro-5" benzini və xarici bazarlara çıxış

Azərbaycanın yerli neft emalı sektorunda 2024-cü ilin əsas uğurlarından biri də SOCAR-ın Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı Zavodunda "Avro-5" standartları üzrə avtomobil benzininin istehsalına keçid olub. Belə ki, bir il əvvəl, yəni 2023-cü ilin mayında zavod "Avro-5" standartlarına uyğun dizel yanacağı istehsalına başlasa da, artıq 2024-cü ilin iyulunda şirkət benzinin istehsalında eyni standartlara keçib.

Bu il yenidənqurma və modernləşdirmə çərçivəsində Bakı Neft Emalı Zavodunda izomerləşdirmə və MTBE istehsalı bloku istifadəyə verilib.

Ötən il Bakı Neft Emalı Zavodunda (BNEZ) aparılan yenidənqurma və modernizasiya işləri çərçivəsində izomerləşdirmə və MTBE qurğuları istismara verilib. Hazırda zavodun illik emal gücü 6,5 milyon ton təşkil edir. Modernizasiya işlərinin nəticəsi olaraq, BNEZ Xəzər regionu ölkələrindən müxtəlif növ neftin emalı üçün tam uyğunlaşdırılıb. Layihənin tam başa çatdırılması isə 2027-ci ilə planlaşdırılır.

Modernləşdirmə başa çatdıqdan sonra zavod ildə iki milyon ton avtomobil benzini, 2,9 milyon ton dizel yanacağı, 1 milyon ton təyyarə yanacağı, 390 min ton neft-kimya məhsulları istehsal edəcək.

2024-cü ilin digər mühüm nailiyyəti SOCAR-ın ölkədən kənarda beynəlxalq layihələrdə iştirakının genişləndirilməsi olub. Belə ki, ötən il mayın 31-də SOCAR və BƏƏ-nin Əbu-Dabi Milli Neft Şirkəti (ADNOC) arasında SARB və "Umm Lulu" yataqlarında iştirak payının 3%-nin SOCAR-a verilməsinə dair Saziş imzalanıb. Bu imzalanma mərasimi Azərbaycan ilə BƏƏ arasında strateji enerji tərəfdaşlığına əsaslanan sənədin, SOCAR-ADNOC əməkdaşlığının genişləndirilməsinə xidmət edir.

Müqavilə Azərbaycan və BƏƏ arasında strateji enerji tərəfdaşlığına əsaslanır. O, iki şirkət arasında uğurlu əməkdaşlığın inkişafı istiqamətində addımları davam etdirir. Bu xüsusda ADNOC tərəfindən Xəzərdəki "Abşeron" qaz-kondensat yatağında 30%-lik iştirak payının əldə edilməsinin, həmçinin şirkətlər arasında "mavi hidrogen", geotermal və karbon idarə edilməsi üzrə əməkdaşlıq məsələlərini nəzərdə tutan Strateji Əməkdaşlıq Sazişinin önəmi qeyd olunur.

Xatırladaq ki, SARB və "Umm Lulu" Əbu-Dabi sularında yerləşən iki yataqdır. SARB 1969-cu ildə kəşf edilib və 2010-cu ildən ADNOC tərəfindən işlənilir. "Umm Lulu" 1981-ci ildə kəşf edilib və əvvəlcə ADMA-OPCO müqavilə sahəsinin bir hissəsi kimi istifadə edilirdi. Sazişə əsasən, müqavilədə SARB "Umm Lulu" ilə birləşdirilib və yeni 40 illik güzəştlə istifadəyə verilib. Layihədə tərəflərin payı ADNOC - 57%, OMV və "TotalEnergies" şirkətlərinin hər birinin 20%, SOCAR-ın isə 3% təşkil edir.

Azərbaycan qazı Avropada mövqeyini gücləndirir

2024-cü ildə SOCAR bir sıra ölkələrdə, xüsusilə də Balkan ölkələrində qaz bazarını genişləndirib. Azərbaycanın enerji şirkəti bu ölkələrdə öz mövqeyini daha da gücləndirib.

Belə ki, 2024-cü ilin fevralında Azərbaycan qazının Serbiyaya ixracına başlanılıb. 2023-cü ilin noyabrında SOCAR və "Srbijagas" şirkəti arasında imzalanmış müqavilə 2024-26-cı illərdə bu ölkəyə illik 400 milyon kubmetrədək qaz tədarükünü, 2027-ci ildən isə 1 milyard kubmetrə qədər artırılmasını nəzərdə tutur. Bununla belə, sentyabrın 26-da iki şirkət arasında 2024-cü il noyabrın 1-dən 2025-ci il aprelin 1-dək əlavə həcmdə, yəni sutkada 1 milyon kubmetr qazın nəqlinə dair saziş imzalanıb. Bu sazişlər Serbiyaya müəyyən dərəcədə Rusiyadan asılılığını azaltmağa və enerji təhlükəsizliyini artırmağa kömək edəcək.

Ötən il sentyabrın 1-dən SOCAR PPD və "MET Group" şirkətləri vasitəsilə bu ölkəyə qaz tədarük etməyə başlayıb. Noyabrın 12-də isə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ESM şirkəti ilə bu ölkəni təbii qazla təmin etmək üçün əməkdaşlığa dair Anlaşma Memorandumu imzalayıb. Sənəd enerji təchizatının dayanıqlılığının artırılmasına, təbii qaza çıxışın yaxşılaşdırılmasına və onun qanuni tələblərə uyğun rəqabətədavamlı qiymətlərlə təmin edilməsinə yönəlib.

Daha bir Balkan ölkəsi olan Albaniyada isə SOCAR və bu ölkənin "Albgaz" noyabrın 12-də Korça şəhərinin (2025-27) pilot qazlaşdırma layihəsini həyata keçirmək barədə razılığa gəliblər. İşlər Albaniyanın İnfrastruktur və Energetika Nazirliyi, "Albgaz" və SOCAR arasında noyabrın 12-də Bakıda imzalanmış əməkdaşlıq memorandumu əsasında həyata keçiriləcək. Artıq layihənin texniki-iqtisadi əsaslandırması hazırdır. Layihənin məqsədi Korçada həm ev təsərrüfatlarına, həm də müəssisələrə qaz verməkdir. İlkin diqqət yerli müəssisələrə xidmət göstərməklə şəhər boyu qazpaylayıcı şəbəkənin yaradılmasına yönəldiləcək. Gələcəkdə bu layihə Poqradaç və Erseka şəhərlərinə qədər genişləndiriləcək.

Ötən il Bolqarıstanda isə SOCAR ölkənin qaza olan tələbatının 50%-ni təmin edib, qaz paylanmasında payını 7,5%-ə çatdırıb. Şirkət 2024-cü ilin yayında Bolqarıstanın sənaye müəssisələrini qazla təmin etməyə başlayıb, payızda isə "M-Qaz" şirkəti ilə birlikdə Ruse bələdiyyəsində sosial obyektlərin qazlaşdırılmasına başlayıb. Layihənin birinci mərhələsinə Nikolovo kəndindəki məktəbin qazlaşdırılması daxildir, burada sıxılmış təbii qaza əsaslanan sistem quraşdırılıb. Yaxın aylarda isə qazlaşdırılan obyektlərin sırasına daha 10 məktəb və uşaq bağçası əlavə olunacaq.

Ötən ilin dekabrın 1-dən etibarən SOCAR Slovakiyanın ən böyük dövlət enerji təchizatçısı olan SPP şirkətinə qaz tədarükünə başlayıb. Tədarük SOCAR və SPP arasında qısamüddətli pilot müqavilə əsasında həyata keçirilir və tərəflər bu əməkdaşlığı uzunmüddətli enerji tərəfdaşlığına çevirməyi hədəfləyirlər. Bu qaz tədarükü ilə SOCAR öz ixrac istiqamətlərini şaxələndirməkdə davam edir. Bunun nəticəsində Slovakiya, Türkiyə, Gürcüstan, İtaliya, Yunanıstan, Bolqarıstan, Rumıniya, Macarıstan, Serbiya, Sloveniya, Xorvatiya və Şimali Makedoniya ilə birlikdə Azərbaycan qazını idxal edən 12-ci ölkə olub.

Neft-qaz şirkəti yaşıl enerjiyə keçir

Ötən il Azərbaycan qazının Avropaya tədarük həcminin artırılması məqsədilə Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərinin ötürücülük qabiliyyətinin ildə 10 milyard kubmetrdən 11,2 milyard kubmetrə qədər genişləndirilməsinin birinci mərhələsinə start verilib. Bu artımdan 200 milyon kubmetr qaz Albaniyaya, 1 milyard kubmetr isə İtaliyaya yönəldiləcək.

Bundan əlavə, noyabr ayında Bakıda keçirilən COP29 tədbiri çərçivəsində SOCAR və İtaliyanın "Italgas" şirkəti arasında əməkdaşlığa dair saziş imzalanıb. Saziş çərçivəsində tərəflər enerji keçidini və rəqəmsallaşmanı sürətləndirmək üçün qabaqcıl təcrübə və texnologiyaların mübadiləsini həyata keçirəcəklər. Əməkdaşlıq, həmçinin, "Picarro" texnologiyası vasitəsilə qaz sızmalarının aşkarlanması və infrastrukturun dekarbonizasiyası, eləcə də çevik metodologiyalar tətbiq etməklə proseslərin rəqəmsallaşdırılmasını əhatə edir.

Bu sənəd qazpaylama sahəsində innovasiya, səmərəlilik və davamlılığı təşviq etməklə tərəflər arasında strateji tərəfdaşlığı möhkəmləndirməyə yönəlib.

Bütün bu hadisələr Azərbaycanın neft-qaz sənayesindəki mövqelərini gücləndirdiyini, təbii sərvətlərin hasilatını inkişaf etdirdiyini və beynəlxalq əməkdaşlığı genişləndirdiyini aydın şəkildə nümayiş etdirir.

Neft və təbii qaz kimi, karbohidrogen ehtiyatlarının ənənəvi mənbələri ilə yanaşı, Azərbaycan alternativ və ekoloji cəhətdən təmiz enerji mənbələrinin inkişafı üzərində də fəal işləyir.

Bu baxımdan, COP29-da SOCAR ilə qlobal yaşıl enerji şirkəti olan "Tree Energy Solutions" (TES) arasında Azərbaycanda elektrik təbii qazı (e-NG) layihəsinin inkişafının araşdırılması məqsədilə Birgə Tədqiqat Sazişi imzalanıb. Sənədə əsasən, TES-in regionda qabaqcıl "upstream" modul texnologiyasının tətbiqinin texniki, iqtisadi və kommersiya məqsədəuyğunluğunun qiymətləndirilməsi üzrə birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Azərbaycanın strateji mövqeyi və SOCAR-ın geniş enerji təcrübəsi ölkəmizdə e-NG istehsalı üçün əlverişli imkanlar yaradır. Qeyd edək ki, Azərbaycanda istehsal olunan e-NG-nin Cənub Qaz Dəhlizi vasitəsilə Avropaya çatdırılması mümkündür.

Və sonda...

Dünyada ilk dəfə neft hasil edən və təkcə ötən il 24 ölkəyə "qara qızıl" ixrac edən Azərbaycan bu gün Avropanın əsas təbii qaz təchizatçılarından birinə çevrilib. Azərbaycan qazını alan ölkələrin sayı daim artır, çünki ölkənin ənənəvi neft-qaz sektoru davamlı şəkildə inkişaf edir. Bununla yanaşı, Azərbaycan, qlobal tendensiyalara uyğun olaraq, yaşıl enerjiyə keçid prosesini fəal şəkildə həyata keçirir.

Azərbaycanın ənənəvi enerji şirkətləri də dünyanın yaşıl trendindən geri qalmır və yaşıl investisiyaların artımını prioritetə çevirirlər. 2025-ci ilə qədər yaşıl enerjiyə keçid və transformasiya çərçivəsində həm ənənəvi enerji sektorunun, həm də alternativ enerji mənbələrinin inkişafını paralel şəkildə izləmək daha maraqlı olacaq. Bu proses Azərbaycanın enerji sektorunda yenilikləri və dayanıqlı inkişafı təmin edəcəyini göstərir.