İsrail-İran gərginliyinin aviabiletlərin qiymətinə təsiri: BAHALAŞMA, yoxsa UCUZLAŞMA?

İranla İsrail arasında davam edən gərginlik hava yolları ilə səfər etmək istəyən insanların müzakirə mövzusuna çevrilib.

Oxu.Az xəbər verir ki, regionda baş verən gərginlik fonunda bir çox sərnişin aviabiletlərin qiymətində dəyişikliyin olub-olmadığını soruşurlar.

Ehtimal olunur ki, mövcud vəziyyətlə əlaqədar bəzi hava məkanlarının bağlanması və ya bəzi marşrutlarda məhdudiyyətlərin tətbiqi, aviaşirkətlərin uçuş planlarına göstərdiyi təsir nəticəsində biletlərin qiymətində artım ola bilər. Bundan başqa, əgər gərginlik dərinləşərsə və bölgədə hava yolları üçün risklər artarsa, bu, daha çox uçuşların təxirə salınmasına gətirib çıxara bilər ki, bu halda da aviabiletlərin qiymətlərinin bir qədər artması baş verə bilər.

Məsələyə aydınlıq gətirmək üçün ölkədə fəaliyyət göstərən bir neçə xarici tur şirkətləri ilə əlaqə saxlayıb aviabiletlərdə qiymət artımının olub-olmaması ilə maraqlandıq.

Əlaqə saxladığımız turizm şirkətlərindən birinin meneceri Oxu.Az-a açıqlamasında bildirdi ki, İranda baş verən hadisələr əsasən Dubay və Doha istiqamətində olan marşrutlara təsir edir, çünki onların hər birinə altı saatlıq uçuş zamanı sərf olunur. Aviabiletlərin qiymətində indiki halda heç bir artım yoxdur. Münaqişə uzanarsa, yəqin ki təsiri ola bilər, amma hələ ki belə bir hal yaşanmır.

Digər turizm şirkətinin meneceri isə Oxu.Az-a açıqlamasında qiymətlərin endiyini diqqətə çatdırıb:

"Hazırda aviabiletlərin qiymətində heç bir artım müşahidə olunmur, əksinə enmə var. Bu da onunla bağlıdır ki, mövcud vəziyyətlə əlaqədar, insanlar hava yollarından istifadə etməkdən qorxurlar. Çoxu buna risk kimi baxır. Bu da o deməkdir ki, tələbat azalır. O ki qaldı münaqişənin uzanacağı halda qiymətlərin artıb-artmayacağı məsələsinə, düşünmürəm ki, artsın. Dediyim səbəblərdən ucuzlaşma ola bilər, nəinki bahalaşma".

Üçüncü şirkətin nümayəndəsi isə Oxu.Az-ın sorğusuna cavab olaraq əvvəlki illərlə müqayisədə hər hansı artımın qeydə alınmadığı bildirdi:

"Hazırda yaydır və uçuş mövsümüdür. Satdığımız biletlərin qiyməti həmişə olduğu kimi mövsümə uyğun qiymətlərdir. Mövsüm zamanı onsuz da qiymətlər digər vaxtlarla müqayisədə bir qədər yüksək olur. Amma xüsusi hansısa qiymət artımı hiss etməmişik. Hətta paketlə bilet alanlarda da hansısa qiymət fərqi hiss olunmur".

İqtisadçılar isə hesab edirlər ki, regionda baş verən hadisələrin aviabiletlərin qiymətinin həm artmasına, həm də enməsinə təsir göstərə biləcəyi amillər mövcuddur və hər şey proseslərin necə irəliləyəcəyindən asılıdır.

İqtisadçı Rəşad Həsənov Oxu.Az-a açıqlamasında hazırda faktiki olaraq bazar konyukturunun iki istiqamətdə şərtlərin təsiri ilə üzləşməkdə olduğunu diqqətə çatdırıb:

"Birincisi, təhlükəsizliklə bağlı məqamlardır. Yəni bir sıra istiqamətlərdə həyata keçirilən uçuşların trayektoriyasının dəyişdirilməsi daha uzunmüddətli uçuşlarla nəticələnir ki, bu da xərcləri artıran faktor kimi çıxış edir. Hesab edirəm ki, bu təsirlər intensiv uçuş mövcud olan istiqamətlərdə qiymətlərin yüksəlməsinə gətirib çıxaracaq.

Burada ikinci bir faktor yanacağın qiyməti ilə bağlı olan məsələdir. Bilirsiniz ki, aviadaşımalarda xərclərin əhəmiyyətli hissəsini yanacaq formalaşdırır. Qeyd olunur ki, bəzi hallarda 15%-dən 22%-ə qədər xərclər məhz yanacaqdan formalaşır. O da məlumdur ki, İran-İsrail münaqişəsi dünya bazarlarında neftin qiymətinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olub. Hazırda bir barel neftin qiyməti təxminən 80 dollara çatıb.

Digər əsas məsələ Hörmüz boğazının bağlanması ilə bağlı xəbərlərdir ki, gələcəkdə qiymətlərin daha da artmasına gətirib çıxara bilər. Bu, əslində çox əhəmiyyətli məqamlardan biridir və birbaşa təşkilati xərclərin artmasına, xidmətin maya dəyərinin yüksəlməsinə və başlanğıc aviabilet qiymətlərinin də yuxarı qalxmasına səbəb ola bilər".

R.Həsənov qeyd edib ki, aviabilet qiymətlərində yüksəlmə və ya ucuzlaşma ilə bağlı ikinci, nisbətən neytrallaşdırıcı faktor isə təhlükəsizlik məsələləri ilə əlaqədar olaraq tələbin aşağı düşməsidir:

"Əgər məsələyə Azərbaycan bazarı aspektindən baxsaq görərik ki, münaqişə dövrü ərzində İsraildən, Körfəz ölkələrindən Azərbaycana uçuşlar azalmaqdadır. Bu hal da alqoritmlər tərəfindən qiymətlərin orta göstəricisinin azalması ilə nəticələnir. Yəni mövcud münaqişə bir tərəfdən aviabilet qiymətlərinin yüksəlməsi istiqamətində çağırışlar formalaşdırırsa, digər tərəfdən tələbin aşağı düşməsi səbəbindən qiymətlərin enməsi istiqamətində də müəyyən bir şərait yaradır".

Aviabiletlərin qiymətində əsasən artma, yoxsa azalma faktorunun önə çıxacağı gözləntisi ilə bağlı suala cavabında isə R.Həsənov bunun proseslərin necə davam edəcəyindən asılı olduğunu vurğulayıb:

"Növbəti dövrlərdə aviabilet qiymətlərinin artım səviyyəsi dinamikası daha çox bu münaqişənin dərinliyindən, nə qədər davam edəcəyindən, ümumi enerji qiymətlərinə hansı səviyyədə təsir edə biləcəyindən və eyni zamanda bu prosesin eskalasiya səviyyəsindən asılı olacaq. Əgər bu proses daha da intensiv xarakter alarsa və digər ölkələr də prosesə qoşularsa, hadisələr artıq tamamilə fərqli məcraya yönəlmiş olacaq və düşünürəm ki, nəticədə aviabilet qiymətləri, xüsusilə risk faktorları səbəbindən əhəmiyyətli səviyyədə yüksələ bilər".

Əzizə İsmayılova