Bankların daxili resursları hesabına təqdim etdiyi ipoteka kreditlərinin faizləri niyə artır?

Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) "Maliyyə Sabitliyi Hesabatı"nda qeyd olunub ki, son dövrlərdə dövlət xətti ilə verilən ipoteka kreditləri üzrə illik faiz dərəcələri stabil qalsa da, bankların daxili resursları hesabına təqdim etdiyi ipoteka kreditlərinin faizləri artmaqda davam edir. Sənədə əsasən, məhz bu kreditlərin ümumi ipoteka portfelində çəkisinin artması orta faiz dərəcələrinin yüksəlməsinə səbəb olub. Bankların daxili resursları hesabına verilən ipoteka kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin artmasının əsas səbəbləri nədir?

Sözügedən məsələ ilə bağlı Oxu.Az-a açıqlamasında bank məsələləri üzrə ekspert, hüquqşünas Əkrəm Həsənov bildirib ki, bankların daxili resursları hesabına verdiyi ipoteka kreditləri üzrə faiz dərəcələrinin artması dövlət xətti ilə verilən ipoteka kreditlərinin faizlərinə təsir etmir:

"Bu faizlər qanunvericiliklə müəyyənləşdirilir və banklar həmin dərəcəni aşmaq səlahiyyətinə malik deyillər, çünki bu kreditlər dövlət tərəfindən verilən güzəştli maliyyə alətləridir".

Ekspertin sözlərinə görə, bankların daxili vəsaitləri hesabına təqdim etdiyi ipoteka kreditləri üzrə faizlərin artmasının iki əsas səbəbi var:

"Birinci səbəb ondan ibarətdir ki, bankların bu vəsaitləri cəlb etməsi əvvəlki qədər ucuz başa gəlmir - yəni vəsait bahalaşıb. Əmanətlər üzrə faizlər artdığı üçün banklar həm milli, həm də xarici valyutada vəsaiti daha yüksək faizlə cəlb edirlər. Bu da təbii olaraq kredit faizlərinə təsir göstərir. İkinci səbəb isə kredit risklərinin artması ilə bağlıdır. Kredit riski dedikdə kreditin qaytarılmaması və ya qaytarılmasında problemlərin yaranması nəzərdə tutulur. Banklar bu riski kompensasiya etmək üçün kredit faizlərini artırmağa məcbur qalırlar. Çünki qiymət artımı insanların gündəlik xərclərini artırır və bu da ödəniş gecikmələri üçün zəmin yaradır".

Əkrəm Həsənov əlavə edib ki, insanlarda devalvasiya gözləntisi də mövcuddur və bu da bankların kredit siyasətinə təsir edən amillər sırasındadır:

"Düzdür, yaxın bir il ərzində devalvasiya olacağını düşünmürəm və heç kəsə bu ehtimala əsaslanaraq hərəkət etməyi tövsiyə etmirəm. Çünki mexanizm belədir ki, devalvasiyaya qədər insanlar faiz ödəməyə davam edəcəklər, lakin üç-beş il ərzində devalvasiya olacağını düşünən bəzi şəxslər ipoteka krediti adı altında kredit götürüb həmin vəsaitlə dollar ala və devalvasiyanı gözləyə bilərlər. Banklar isə anlayırlar ki, kreditin qaytarılmasına qədər devalvasiya baş verə bilər. Buna görə də faizləri qaldırırlar ki, bu kimi halların qarşısı alınsın. 2015-ci il devalvasiyası zamanı da bu cür hallar müşahidə olunmuşdu - 2014-cü ildən devalvasiya ilə bağlı proqnozlar səsləndirilirdi və bu məlumatdan istifadə edənlər olmuşdu".

Aləmdə Nəsib