ABŞ-nin müdafiə naziri ilə görüşün ortaya çıxardığı niyyət: Ermənistan müharibəyə sərmayə qoyur

Ermənistanın müdafiə naziri Suren Papikyan Amerika Birləşmiş Ştatlarının müdafiə naziri Lloyd Ostin ilə görüşüb. Görüşdə Ermənistan Silahlı Qüvvələrində islahatlar, Ermənistan-Birləşmiş Ştatlar müdafiə əməkdaşlığının prioritetləri, beynəlxalq və regional təhlükəsizlik məsələləri müzakirə edilib. Maraqlıdır ki, Ermənistanın hazırda iqtisadi-siyasi inkişafa daha çox ehtiyacı olsa da, üstünlüyü hərbi əməkdaşlığa verir. Bu isə İrəvanın silahlanması və revanşizm ab-havasını davam etdirməsi ilə bağlı ittihamların əsaslı olduğunu göstərir. Çünki Ermənistanın ciddi iqtisadi və siyasi problemlərlə üzləşdiyi, infrastruktur, iqtisadiyyat və sosial inkişaf kimi sahələrə daha çox sərmayə qoymalı olduğu vaxtda hərbi əməkdaşlığa önəm verməsi Paşinyan hökumətinin niyyətini açıq-aşkar ortaya qoyur. Hərbi xərclərin artırılması və ya silahlanmaya üstünlük verilməsi qonşu ölkələrlə gərginliyi artırır və regionu qeyri-sabitliyə sürükləyir. Yəni bu proses Ermənistanın regionda qüvvələr balansını dəyişmək və münaqişələri yenidən alovlandırmaq məqsədi daşıdığını göstərir. Halbuki, regionun, ələlxüsus da Ermənistanın siyasi və iqtisadi inkişafı hərbi əməkdaşlıqda yox, sülh və həll yollarından keçir. Bunu bir neçə izahla əsaslandıra bilərik:

Müdafiə qabiliyyətinin artırılması səyləri

Ermənistanın 2020-ci ildə 44 günlük Vətən müharibəsində aldığı məğlubiyyətdən sonra ordusu darmadağın olub. Onun hərbi gücünü modernləşdirmək və müdafiə qabiliyyətini artırmaq səyləri regionda istənilən münaqişəyə hazır olmaq istəyindən irəli gəlir. Əslində isə regionda müharibə əhvali-ruhiyyəsində, işğalçılıq ab-havasında olan yeganə ölkə Ermənistandır. İrəvan özü də bunu bildiyi üçün silahlanmaya daha çox yer ayırır. Xüsusilə Türkiyə və Azərbaycanla olan gərginlik, bu gərginliyi yaradan ərazi iddiaları, bu iddiaların münasibətlərin normallaşmasına imkan vermədiyi üçün Azərbaycanın Ermənistanın konstitusiyasına dəyişiklik təklifi, lakin bu təkliflərin nəzərə alınmaması Ermənistanın sülh və sabitlikdə deyil, müharibə ritorikasında olduğunu nümayiş etdirir.

Regional gərginlik

Ermənistanın təxribatları nəticəsində şərti həmsərhəd ərazilərdə vaxtaşırı qarşıdurmalar meydana gəlir. Bu baxımdan, Ermənistanın Qərblə əməkdaşlığını gücləndirməsi təkcə Azərbaycana deyil, ümumilikdə regional təhlükəsizliyə qarşı təhdiddir. Lakin bu cür addımlar Azərbaycan və Türkiyə üçün daha böyük təhlükə yaradır və regionda gərginliyin artmasına rəvac verir.

Siyasi və iqtisadi çağırışlar

Aydındır ki, Ermənistanın ciddi iqtisadi və siyasi islahatlara ehtiyacı var. Lakin rəsmi İrəvan sözügedən çatışmazlıqları aradan qaldırmaqdansa, hərbi əməkdaşlığa diqqət yetirir, beynəlxalq aləmdə etimad qazanmağa çalışır. Bu isə o deməkdir ki, Paşinyan hökuməti xalqın əsas ehtiyaclarına məhəl qoymur, bunun əksinə olaraq, öz nüfuzunu qaldırmağa çalışır. Bununla da əslində, ölkəsini hər vəchlə daxili və xarici olmaqla yeni qarğaşalara sürükləyir.

Nəticə olaraq, deyə bilərik ki, Ermənistanın hərbi hazırlıqları və Qərblə əməkdaşlığa önəm verməsi eskalasiyanı körükləməkdən başqa bir şey deyil. Lakin unutmaq olmaz ki, belə gedişatlar bölgədəki kövrək sülhün ilkin addımlarını pozur və uzunmüddətli perspektivdə sülhdən çox, gərginliyə səbəb olur. Bunun da xilas yolu Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərini normallaşdırmasından asılıdır. Bu, bir neçə səbəblə əlaqəlidir:

1. Coğrafiya və ticarət marşrutları

Ermənistan dənizə çıxışı olmayan ölkədir, Azərbaycan və Türkiyə ilə sərhədləri bağlıdır. Bu vəziyyət Ermənistanın iqtisadi artımını ciddi şəkildə məhdudlaşdırır. Açıq sərhədlər və ticarət yolları Ermənistanın regional bazarlara çıxışını artıra və xarici ticarətini yaxşılaşdıra bilər. Burada xüsusilə Türkiyə Qərbə açılan qapı və mühüm iqtisadi tərəfdaş kimi ön plana çıxır.

2. İnteqrasiya və əməkdaşlıq

Cənubi Qafqazda sabitlik və iqtisadi inkişaf yalnız regional əməkdaşlıqla mümkün ola bilər. Azərbaycan və Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması Ermənistanın beynəlxalq layihələrdə iştirakına, enerji xətlərindən bəhrələnməsinə və xarici investisiyaların cəlb edilməsinə töhfə verə bilər. Məsələn, Zəngəzur dəhlizi kimi layihələr bütün region üçün ticarət və nəqliyyat baxımından yeni imkanların əldə olunması üçün çox əlverişlidir.

3. İqtisadi və kommersiya imkanları

Türkiyə və Azərbaycan regionun ən güclü iqtisadiyyatlarına malikdirlər. Ermənistan bu ölkələrlə ticarət əlaqələrini inkişaf etdirə bilsə, iqtisadi təcridini azalda və yerli istehsalçılar üçün yeni bazarlar aça bilər. Bundan əlavə, enerji, logistika və sənaye sahələrində əməkdaşlıq ölkənin inkişaf sürətini artırmaq potensialına malikdir.

4. Sülh və sabitlik

Ermənistanın davamlı inkişafı dayanıqlı sülh və regional sabitliyə bağlıdır. Azərbaycan və Türkiyə ilə sülh münasibətləri, sərhəd münaqişələrinə son qoyulması və regional gərginliyin azalması Ermənistana öz resurslarından daha səmərəli istifadə etməyə imkan verəcək. Davamlı münaqişə həm iqtisadi artıma, həm də insanların həyat keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.

Nəticə

Ermənistanın Azərbaycan və Türkiyə ilə əlaqələrini yaxşılaşdırması mühüm iqtisadi və siyasi üstünlüklər verir. Sülh və əməkdaşlıq Ermənistana təcriddən çıxmağa, regional layihələrdə iştirak etməyə və xalqının rifahını yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər. Bütün bunların fonunda Paşinyan hökuməti onu inkişafa çatdıracaq və böhrandan xilas edəcək rahat və əlverişli yola çıxmaq əvəzinə, regiona aid olmayan qərəzli ölkələrin ətəyindən yapışıb ən çox ona zərər verəcək addımlar atır. İrəvan anlamalıdır ki, havadarları üçün maraqlı olan onun rifahı yox, öz maraqlıdır. Seçim Ermənistanındır!

Mərahim Nəsib