Geoloqlar zəlzələlərin xəritəsini yenidən çəkirlər - Köhnə modellər artıq işləmir

Zəlzələ deyəndə əksərimizin ağlına dərhal bir xətt üzrə sürüşən zəlzələ qırığı gəlir. Sanki yerin alt qatında nazik bir xətt boyunca hərəkət baş verir. Amma elm adamları deyir ki, bu təsəvvür artıq keçmişdə qalmalıdır.

Yeni araşdırmalar göstərir ki, zəlzələ zonaları dar çatlar deyil, yüzlərlə metrə qədər uzanan, mürəkkəb və həcmi olan quruluşlardır. Bu isə o deməkdir ki, zəlzələlərə yanaşma tərzimizi yenidən düşünməliyik.

Oxu.Az-ın pravda.ru-ya istinadla verdiyi məlumata görə, bu nəticələr Amerika Seysmologiya Cəmiyyətinin illik toplantısında müzakirəyə çıxarılıb. Toplantıda əsas sual belə olub: "Qırılma zonaları, əslində, nə qədər genişdir?"

Cavab isə gözləniləndən daha mürəkkəb çıxıb.

Türkiyə, Kaliforniya və digər seysmik zonalarda aparılan analizlər göstərib ki, bir zəlzələ tək bir qırılmanı yox, bir neçə paralel və şaxələnmiş qırılma xəttini əhatə edə bilər. Başqa sözlə, bir zəlzələ çoxsaylı qırılma xətlərini "oyada" bilər.

Bu qırılma zonalarının eni Kaliforniyada tikinti üçün qadağan olunmuş Alkquist-Priolo təhlükəsizlik dəhlizləri ilə müqayisə edilə bilər.

Nevada Seysmologiya Laboratoriyasının gənc tədqiqatçısı Kristi Rou deyir:

"Bir zəlzələ geniş bir qırılma şəbəkəsinin böyük bir hissəsini hərəkətə gətirə bilər".

Digər maraqlı məqam isə dar - cəmi 2-10 metr enində olan sürüşmə zonaları ilə bağlıdır. Bu zonalar əvvəlcə sadəcə bir güclü təkanın nəticəsi kimi görünə bilər. Amma əslində, onlar bəzən əsas zəlzələdən sonra səssiz və təkan olmadan baş verən hərəkətlərin izləridir. Bu isə o deməkdir ki, keçmiş zəlzələlər bəlkə də tamam fərqli şəkildə baş verib, nəinki əvvəl düşündüyümüz kimi.

"Əgər 2014-cü ildə Kaliforniyanın Napa şəhərində baş vermiş zəlzələ min il əvvəl baş versəydi, biz bütün yerdəyişmələri tək bir güclü təkanla əlaqələndirərdik", - deyə Rou qeyd edir.

Araşdırma peyklərdən əldə olunan məlumatlar, sahə müşahidələri və süxur qatlarındakı deformasiyalar üzərində qurulub. Nəticə isə aydındır: ikiölçülü (2D) modellər artıq reallığı əks etdirmir.

"Qırılma sadəcə düz bir xətt deyil. Bu, sürtünən, deformasiyaya uğrayan və müqavimət göstərən bir süxur kütləsidir. Və bu amillər zəlzələnin gücünə və necə hiss olunacağına birbaşa təsir edir", - deyə Kristi Rou əlavə edib.

Bu yeni baxış, təkcə gələcək zəlzələlərin proqnozlaşdırılmasında deyil, keçmişdə baş verən zəlzələlərin də necə baş verdiyini anlamaqda böyük rol oynaya bilər. Yəni bu tapıntılar həm keçmişə, həm də gələcəyə işıq salır.